Засідав меншыновый выбор. Меншыны ся рихтують на перепис

У віторок 28-го юла 2020-го року проходило в Братіславі, у владнім готелі Bôrik, XXXVII. Засіданя Выбору про народностны меншыны і етнічны ґрупы, порадного орґану Рады влады Словацькой републікы про людьскы права, народностны меншыны і родову рівность.

Хоць друге тогорічне засіданя было наплановане на скорішу дату, з причіны пандемії ся членове выбору наконець зышли аж кінцьом юла. Было то перше засіданя меншынового выбору од парламентных выборів, котры проходили у фебруарі того року, і так ся на засіданю говорило і о проґрамовім выголошіню влады.

Засіданя членове выбору зачали минутов тиха, котров оддали честь Владимірови Долинайови, довгодобому членови выбору, котрый траґічно вмер у суботу 25-го юла.

Пріоріты штатной справы

Як вже было спомянуто, тото засіданя было першым по парламентных выборах, з котрых выникла нова влада і было схвалене нове Проґрамове выголошіня влады. Влада премєра Іґора Матовіча має у своїм выголошіню народностны меншыны споминаны у веце капітолах.

Ключовым про меншыны, ку чому ся завязала влада, є приятя закона о поставліню народностных меншын, котрый Словацькій репубкіці бракує.

Выбор про народностны меншыны і етнічны ґрупы, в котрім Русинів представлюють Петро Медвідь і Мілан Ян Піліп, дістав на засіданя к діспозіції матеріал під назвов Пріоріты штатной справы рефлектуючі Проґрамове выголошіня влады Словацькой републікы на рокы 2020 – 2024 в одношіню ку членам народностных меншын. Тот матеріал передложыв уповномоченый влады Словацькой републікы про народностны меншыны Ласло Буковскый, котрый є єдночасно і председом выбору.

Членове выбору взяли до відома передкладаный матеріал і єдночасно выразили спокійность з тым, же влада хоче прияти меншыновый закон, котрый бы міг вырішыти много меншыновых справ.

Выбор узнесіньом пожадав членів выбору коморы за централны орґаны штатной справы повнити задачі Проґрамового выголошіня влады, котры дотуляють ся членів народностных меншын партіціпатівным способом, за участи Выбору про народностны меншыны і етнічны ґрупы, і єдночасно пожадав о реґуларне інформованя о повніню предметных задач

Кедьже ся в рамках рамках діскусії ку тому пункту одкрыла і тема реорґанізації на Міністерстві културы Словацькой републікы, котра ся дотулять і інштітуціоналного забезпечіня културы народностных меншын, выбор выразив обавы з тыма змінами. Членове выбору пожадали в узнесіню одповідне інштітуціоналне забезпечіня в рамках орґанізачной штруктуры міністерства, котре бы не огрожовало меншынову културу.

Інформації о діялности наросдностных музеїв

В рамках віторкового засіданя быв напланованый і пункт, в рамках котрого ся мало інформовати і вырочных справах і діялности народностных музеїв на Словакії за рік 2019. Матеріал ку тому пункту быв членам выбору загнаный так само іщі перед засіданьом.

Ку діскусії односно того пункту властно ани не дішло. Хоць пункт о народностных музеях быв у проґрамі, Словацькый народный музей не послав свого представителя, з котрым бы о предметнім матеріалі было мож діскутовати, а інформацію прочітав лем робітник Міністерства културы, котрый тым быв повіреный.

Представителі Русинів мали вопросы ку тому пункту, кедьже доднесь не є знаме, што ся планує з будовов Словацького народного музею – Музею русиньской културы, ці будуть грошы на їй перебудованя або ся буде глядати інша алтернатіва, або ці Словацькый народный музей рахує з матеріалным забезпечіньом русиньского музею, котрый реално не має ани автомобіл  потребный про теренну роботу – баданя музею.

Кедьже на выборі не брав участь компетентный чоловік, членам выбору за русиньску меншыну было рекомендовано дати тоты вопросы прямо на ґенералный директоріят СНМ.

Фонд мав проблемы вдяка пандемії

На засіданю врав участь і директор Фонду на підпору културы народностных меншын Норберт Молнар. Тот інформовав о діялности фонду в році 2020.

Як повів, діялность фонду была обмеджена пандемійов – три фаховы рады не стигли засідати і так ся їх засіданя з марцового терміну перенесли аж на пізнішы даты і проходили лем онлайн. Фонд і його робітници, хоць в рамках home office, продовжовали дале у своїй роботі, но обмеджено. Проблемы были і з іншыма урядами, од котрых фонд ку выбавльованю проєктів потребовав потверджіня.

Наперек тому ся першы змлувы зачали підписовати в апрілю. Русиньска народностна маншына має на рік 2020 142 підпореных проєктів. 67 змлув уже было підписаных і выплаченых было понад 271 тісяч евр.

Як молнар інформовав, проєкты за 2020-ый рік буде мож з причіны пандемії реалізовати аж до 31-го марца 2021-го року. В місяці май  того року дішло і ку новелізації закона о фонді. Жадателі по новому не будуть мусити передкладати документ о тім, же ся односно них не веде даньовый екзекучный процес, чім ся зменшує бюрокрація.

Як Молнар інформовав, вызвы на рік 2021 бы моли быти публікованы вже у октобрі того року, чім бы ся на скорішый термін перенесли і засіданя фаховых рад а ускорило бы ся в будучности і выплачаня схваленых проєктів.

Меншыны ся рихтують на перепис

В рамках далшых пунктів выбор занимав ся наприклад інформаційов о кроках на забезпечіня електронічных служеб в языках народностных меншын, ці актівітах Уряду уповномоченого про народностны меншыны в повязаню з пандемійов нового тіпу корона вірусу. І тоты актівности потверджують, же в остатніх роках ся розшырює двоязычность і членове меншын все веце можуть хосновати і в уряднім контакті свій материньскый язык.

Окремов темов была інформація о Переписі населіня, домів і квартелів 2021. Як было повіджене на засіданю, увага ся буде окрім того, жебы записати собі гордо свою народность і материньскый язык, класти і на то, жебы люди не підлегли дезінформачным кампаням, котры бы хотіли спохыбноьовати аноніміту записаных даных.

Перепис, котрый буде проходити у фебруарі і марці 2021-го року, буде першый раз чісто електронічный і записаны даны будуть в моменті записаня анонімізованы, значіть, не буде мож подля даных прирадити ідентіту особы, котра то записала.

В повязаню з кампаньов будуть ословлены і народностны редакції, котры бы мали принести інформації о переписі, уповномоченый Ласло Буковскый рихтує і три події, котры бы мали помочі при кампані. Єдну з тых подій рихтує Буковскый вєдно із Округлым столом Русинів Словеньска.

Як повів на засіданю Норберт Молнар, хоць тот рік была в рамках ґрантовой схемы пріоріта, жебы подавати проєкты ку кампані на перепис, на тот ціль пришло лем мало проєктів. Директор фонду повів, же є одкрытый думці, жебы на кампань было мож жадати грошы і в ґрантах на 2021-ім рік.

Жебы підпорити кампань, перед і по засіданю робітници Уряду уповномоченого робили відеа з членами выбору за окремы меншыны, в котрых ословлены бісідують, чом ся голосити ку свому походжіню. Відеа буде уряд хосновати в рамках свойой кампані. Головна кампань бы мала проходити в януарі і фебруарі 2021-го року, жебы была міцна і цілена.

Рада RTVS ку народностному высыланю

Кедьже ся на меншыновім выборі реґуларно одкрывать і вопрос высыланя про народностны меншыны в рамках верейноправного телерозгласу – RTVS, уповномоченый зорґанізовав засіданя Рады RTVS ку народностному высыланю.

Тото засіданя буде прохидити 20-го авґуста і участь на ній мають мати представителі мадярьской, ромской, русиньской і україньской народностной меншыны. За русиньску меншыну буде брати на стрічі участь Петро Медвідь.

ТЕКСТ НАПИСАНЫЙ В ПРЯШІВСКЫМ СТАНДАРДІ РУСИНЬСКОГО ЯЗЫКА