В Ужгороді припомянули собі Едмунда Еґана

3-го юла припомянули сьме собі округлу річніцю од народжіня Едмунда Еґана (рр. 1851 – 1901), мадярьского економа шкотьского походжіня, котрый є вдяка реалізації тзв. Верьховиньской акції доднесь честованый Русинами як великый реформатор і добродитель.

Із той нагофы одбыв ся 16-го юла 2021-го року в конференчній салі ужгородьского Центра култур народностных меншын Закарпатя округлый стіл на тему Верьховиньска акція: предісторія, резултаты, їй дозвукы в часі. Інформовала о тім Юлія Шиповіч.

Орґанізаторами округлого стола были Русиньскый културолоґічный клуб під веджіньом Юрія Шиповіча і Благодійный фонд імени Е. Еґана, котрого головов є Павел Чучка.  На округлім столі участнили ся і Общество імени Александра Духновіча, котре веде Юрій Продан, а так само Народна рада Русинів Закарпатя з головов Євгеном Жупаном.

Вызвучала штири лекції

Із лекціями выступали штирьoми участникы. О жывоті і діятельности Едмунда Еґана бісідовав онлайн формов проф. Михаіл Капраль, котрый жыє в Мадярьску. Член Русиньского културолоґічного клубу і доцент на Ужгородьскій націоналній універзіті Михаіл Зан бісідовав на тему Депутатьскый меморандум што до охороны прав „рутеноязычного народа, котрый прожывать у Северно-восточных Карпатах“ як переддоговор Верьховиньской акції Едмунада Еґана.

Голова Русиньского културолоґічного клубу Юрій Шиповіч выступав із лекційов замірянов на чеського писателя Івана Олбрахта і героїв його творів, в одношіню на саму Верьховиньску акцію. Павел Чучка бісідовав о діятелности Благодійного фонду імени Е. Еґана, а так само розповів о історії памятника Еґана на місці, де быв на нього зробленый атентат.

Еґан і Верьховиньска акція

Народив ся Едмунд Еґан (Egán Ede) 13-го юла 1841-го року в Чакторні, втогды Угорьске кральовство.

В історії Підкарпатьской Руси мено Еґана появило ся роком 1897, коли быв призначеный за ведучого робочой ґрупы, котра мала за задачу реалізацію плану реконштруцкії господаріня русиньскых комітатів. Тот план є знамый під назвов Верьховиньска акція (Hegyvidéki akció), так само ся до історії записала і як Акція Еґана.

Такой по своїм призначіню одышов на Підкарпатя, де докладно досліджав досправдову господарьску сітуацію, головно у Бережскім комітаті.

Еґанів план раховав зо звекшіньом земледільской выробы в областях рівнины путьов модернізації, росшыріньом теріторій орной земли, меліораційов і рекултіваційов на полонинах, основаньом дружстев на селах, освітов селянинів в напрямі модерного господаріня. Про Верьховину Еґан предпокладав запроваджіня новых форм годовлі худобы, раціоналного хоснованя полонин, поміч державы коло накупованя новых, продуктівнішых племен ходобы.

Діялность Едмунда Еґана выкликала неспокійность містных лихварів. 18-го септембра 1901-го року в Ужгороді быв на Еґана зробленый атентат, на наслідкы котрого карпатьскый реформатор 20-го септембра вмер.

Його похорону участнило ся майже 12 тісяч русиньскых селянинів із цілого Підкарпатя. На память свого добродителя, як го называли, зробили збірку. За вызбераны грошы быв на місці атентату на Еґана збудованый памятник. Комуністічны власти дали у 1960-ім році тот памятник сторгнути. Русины, за помочі мадярьскых і русиньскых обществ, обновили памятник Еґана у 1996-ім році.

Фото: Юрій Шиповіч.

ТЕКСТ НАПИСАНЫЙ В ПРЯШІВСКЫМ СТАНДАРДІ РУСИНЬСКОГО ЯЗЫКА