«Treading Paths. Lemko literature in the Years 1848-1918» – o лемківскій літературі по анґлицкы

Престіжове німецкє выдавництво V & R unipress реклямує на своім сайті, што серед новости мож придбати книгу «Treading Paths. Lemko literature in the Years 1848-1918» авторства проф. Олены Дуць-Файфер. Істо є то книга – веце як кілоґрамова (!), з 534 странами, в твердій окладинці. Анґлоязычный чытач може познати основы і меандры лемківской літературы періоду 1848-1918 років. Публикация є тлумачыньом на аґлицкій язык книжкы пн. «Literatura łemkowska z drugiej połowie XIX i na początku XX wieku» печатаной Польском Академійом Знань в 2001 році.

«Treading Paths. Lemko literature in the Years 1848-1918» то цінна публикация. Не з огляду на ціну (хоц тота не єст мала, што безпосередньо вказує на вартіст волюміну), але на незвыкліст єй змісту. То єдина така моноґрафія посвячена темі писменництва Лемків, хоц од року выданя ориґінальной, польскоязычной версиі перешло уж понад двадцет років. Дотепер нихто веце не одважыл ся заняти полновыміровым досліджаньом літратурных засобів нашой меншыны. Же такы ресурсы сут, і же сут важным елементом культуры, дознат ся тепер уж і ціла решта світа. Публикацию «Treading Paths. Lemko literature in the Years 1848-1918» мож придбати за тым мотузком.

Дальшый лемківскій голос пішол в шырокій світ

Чом так тішыт факт перекладу книжкы проф. Дуць-Файфер на анґлицкій язык? Ано зато, што публикация стала ся частю меджнародной науковой циркуляциі, яка розвиват ся головні в анґлицкым языку. Публикацию треба принимати як вклад в світову науку. Заістнуваня в медженародній науковій сіти підперат досліджаня темы Лемків, нашой істориі і культуры, дає можніст заістнуваня нас самых, лемківской меншыны серед шырокой публикы. Тым веце што публикация писана є не з перспективы зовнішнього дослідника-обсерватора, а внутрішньой дослідничкы, заанґажуваной в захованя і ревітализацию лемківского языка і культруы.

«(…) находжу ся медже дискурсом а достоменністю» – пише во вступі до анґлоязычной версиі публикациі проф. Олена Дуць-Файфер. «Хоснуючы науковы нарядя, понятя і клясифікациі хоснуваны в літературознавстві, культурнознавстві, істориі і соспільных науках, єм єдночасно носительом языка, споминів, травм і досвідчынь передаваных через поколіня лемківской соспільности. То спричынят, што моя перспектива є паралельна до позициі знаных теоретиків колоняльных студий, што выводят ся зо сколонізуваных соспільности і хоснуют нарядя выпрацуване в західніх академіцкых осередках. Єднак пишучы сесу книжку, не хоснувала-м постколоняльной теориі і критикы» – пише дале проф. Дуць-Файфер.

Анґлоязычне выданя книжкы было печатане під редакцийом Ренаты Дампц-Ярош і Ядвіґы Кіты-Губер, а в склад наукового комітету публикациі вошли дослідникы з осмох університетів з цілого світа, м.ін. з ЗША, Франциі ци Німец.

Книжка поділена є на три головны части. Перша част представлят історично-культурный контекст Лемковины. Друга част (поділена на десят меншых части) то характетистика основных писменничых катеґорий стрічаных в творчости лемківскых писменників омваляного періоду. Зас послідня, третя част, то підсумуваня, загальны высновкы, а тіж скорочене представліня літературного контінуум, дальшого розвитку писменництва Лемків в черговых етапах іх істориі, а тіж біоґрафічны ноты авторів текстів омваляных в другій части.

Вшыткы чысленны цитуваня поміщены сут наперед в ориґіналі, а пак в тлумачыню на анґлицкій язык.

«Зато же літратура етнічных ґруп проявляючых еманципацийны тенденциі сполнят вельо позаартистичных функций, котры часто сут аж і єй пріоритетом, особливу увагу посвятила-м не тілько же артистичній формі, кілько ідеовому змістови творів, высловлюваных в них поглядам і опініям, вкінци языкови, в якым были записаны. Возникли тым самым даякы загальны спостережыня, што тыкают цілости культурно-соспільного розвитку Лемковины, єй етнічного виду, позалітературных стремлінь і аспіраций творців. В заміріню бо є то робота чымсы веце як лем презентацийом самой літературы створеной Лемками. Єст представліньом літературного жытя в аспекті його влияня на розвиток особливого лемківского культурного простору, на формуваня ся етнічной свідомости ґрупы і історию єй борбы о окрисліня і захованя свойой достоменности» – чытаме во вступі слова авторкы.

Примірникы польскоязычного выданя той публикациі то уж білы крукы. На антикваричных авкциях хоснуваны книжкы осігают ціну 140-250 зл.

V & R unipress

V & R unipress, котре печатало книжку «Treading Paths. Lemko literature in the Years 1848-1918», то німецкє наукове выдавництво основане іщы в першій половині XVIII ст. в Ґеттінґен як Vandenhoeck & Ruprecht (V & R). Возникло в звязку з основаньом Ґеттінґенского Університету в 1734 році.

Приняты ориґінальні головны обшыри публикаций V&R то теолоґія і реліґія, істория, антична істория, філософія і філолоґія. Тепер выдавництво друкує тіж шкільны підручникы і неакадеміцкы публикациі.

В 1935 році Академія Наук в Ґеттінґен повірила выдавництву друкуваня своіх публикаций, серед котрых находит ся м.ін. найстаршый академіцкій часопис в німецкым языку.

В нацистовскым періоді V&R публикувало часопис «Молодый Костел» (в орґ. Junge Kirche), высловитель антинацистовского протестантского руху Вызнаючого Костела. В 1941 році часопис зделеґализувано, а выдавництво мусіло ограничыти ся лем до науковых позиций і шкільных підручників.

В повоєнным періоді V&R наново стало ся всестранном університетском пресом і выробило сой марку высоковыспециялизуваного академіцкого выдавництва.

То не конец?

Книжка очывидно не вычерпує темы лемківской літературы. Дальшым етапом засиліня світово-академіцкого выдавничого рынку буде тлумачыня черговой публикациі проф. Дуць-Файфер – «Ци то лем туга, ци надія. Антолоґія повыселенчой лемківской літературы» печатаной тіж початком ХХІ ст. Звіданя лем, ци і коли до того дойде. Шак выданя тлумачыня так выспециялизуваной публикациі то барз вымагаюча, долга і коштовна робота вельох осіб заанґажуваных в выдавничый процес.

Кінцьовый успіх єднак все тішыт. «Час вказати дальшый публикацийный ефект працовитого 2023 р. Дякую вшыткым, што помогли в введіню лемківской літературы до так престіжного простору» – пише на своім профіли проф. Олена Дуць-Файфер, інформуючы о явліню ся «Treading Paths. Lemko literature in the Years 1848-1918».

На окладинці поміщена є знимка церкви св. Михала Архангела в Дубным, авторства знаного фотоґрафа і любителя церкви – Каміля Палюшка, якій безплатно удоступнил сесу фотоґрафію. Його знимкы найдете на профіли Pełny Kadr Kamil Paluszek на сіти Facebook та на сайті pelnykadr.com.