При участи чысленных вірных, на праздник свв. Первоверховных Апостолів Петра і Павла, 12. липця/юлия 2024 р. торжественно посвячено угольный камін під будову православной святыні на Святій Горі Явір над Высовом.
Свята Гора Явір то выняткове місце для вшыткых Русинів – предовшыткым для жытелів Лемковины, але традиция путуваня до того святого місця жыва є і серед вірных з другых реґіонів.
Тогорічне богослужыня было історичне, кєд же дало оно початок будові новой церкви.
Памятник трьох ювілеів
Божеску Літургю очелили архієпископ Авель, владыка люблиньско-холмскій і владыка Паісий, місвевый архіпастыр – перемышльско-ґорлицкій. Присутны были священникы такой зо вшыткых єпархів ПАПЦ (окрем єдной – лодзіньско-познаньской), в тым з вроцлавско-щеціньской, в якій находит ся вельо лемківскых парохій, твореных на чужыні.
Поломикы пришли з ріжных стран. Традицийно ішло поломництво з Лемковины (того рока через Чорне, Долгє, Радоцину, Липну, Ждыню, Реґєтів, Шквіртне, Ганчову і Высову). В Чорным, де находит ся памятник священномученику Максиму (Сандовичу) і Талергофцям, была одслужена першы раз Божеска Літургія.
З західніх земель пришли поломникы з парохіі Успіня Пресвятой Богородиці в Зимній Воді коло Любіна. Молитовну участ брали і приіздны з Підляша. Не бракло і поломників з сусідніх русиньскых сел з Пряшівщыны.
«Нову церков посвячаме памяти свв. ап. Петра і Павла і Явірскій іконі Богородиці. Офіруєме єй як памятник трьох ювілеів: 100-літя Автокефакалиі ПАПЦ (1924-2024), Обявліня Богородиці на Святій Горі Явір (1925-2025) і повороту Лемків до віры вітців – Святого Православя (1926-2026)» – бесідувал владыка Паісий. Додал, што стараня православных вірных о отриманя дозволіня на побудуваня православного храму на Горі Явір тырвали аж 9 років.
Не каплиця, а церков
По літургріі угольный камін під будову церкви посвятил архієпископ Паісий. Як пояснил – не буде то каплиця, а церков, в котрій будут проходити постійны богослужыня.
«Де факто буде то церков, бо мают ся там правити службы, буде престіл» – пояснил нашій редакациі Петро Криницкій, єден з авторів проєкту. Проєкт православного храму зрыхтувала компанія NASZA Pracownia Projektowa з Ліщын, яку окрем Петра Криницкого творит його жена, Івона Іскра-Криницка. Ансамбль, котрый робил над комплексовым проєктом святыні, творят дальшы лемківскы майстры. Конструктором є Андрий Мерена, а проєкт електричной інсталяциі зробила Ірена Квока. Візуализацю, яку видно на залученых фотоґрафіях, підготовил Давид Лорчык.
Новобудувана святыня буде найвысше положеном православном церквю в Польщы (723 м н.р.м.).
Гора Явір – місце вшыткых Лемків
Істория святого місця на Горі Явір є доста складна – смотрячы на діі остатніх років. По судовым процесі давна каплиця (поб. в 1929 р.) была переказана на власніст грекокатолицкій Церкви в Польщы.
Істория обявліня на Горі Явір сігат 21. вересня/септембра 1925 р. Товды же три молоды Лемкыні вертали піше через гору з Пряшівской Руси, де выбрали ся на кєрмеш до села Ґабольтів. Подля переказів, коли переходили гору, увиділи ясне світло, котре било іх в очы, а пак почали ся горячо молити. О ден, зацікавлены чудесом, вернули до місця, де ясный блеск – хоц нереґулярный – зачал повтряти ся. Неодолга, єдній з жен – Фіриі Демянчук, будучій свідком тых подій, разом з блистячым світлом обявила ся Божа Матір, што довело до поставліня в тым чудесным місци каплиці.
Початково, товдшыні грекокатолицкы церковны власти не стояли за побудуваньом храму, але вєдно з міцным натиском вірных, осіню 1929 р. на вершку Явора станула каплиця, посвячена Божій Матери, а попри ній в короткым часі зачало бити джерельце. Tоржественне посвячыня каплиці одбыло ся в свято Покровы Пресвятой Бородиці 14. жолтня/октобра 1931 р., а богослужыня в тот ден очелил перемышльскій грекокатолицкій владыка Йосафат Коциловскій. Посеред Русинів, як побожного народу, ціла істория барз скоро ся рознесла, што довело до того, же Гору Явір за місце церковного культу мали не лем Русины з лемківского боку Карпат, але зачали ся тіж поломництва з полудньового схылу, одкале приходили жытелі сел Пряшівской Руси.
По тернистым 1947 р. каплицю переняли Войска Охороны Погранича (WOP), якы внутрі зорґанізували стражницю, а бодай ціле выпосажыня пропало, або было спалене.
Стараня о верніня храму зачали ся вєдно з першыма поворотами Лемків з выгнаня – кінцьом 50. років ХХ ст. Ратунок Святій Горі Явір пришол в 1969 році, коли то храм і поблизкій терен передано в хоснуваня Польскій Автокефальній Православній Церкви. Товды тіж стараньом тых, што вернули, а і при помочы краянів з Америкы, подарило ся покус одремонтувати святе місце. Каплиця Покровы Пресвятой Богородиці на Горі Явір была влучена до православной парафіі св. Михала в Высовій. Товды тіж в каплици зас зачынают ся молитвы і богослужыня, а св. Гора Явір по такой 30 роках вернула на мапу поломницкых пути.
Є безсумнівным фактом, што стара каплиця была оновлена за справом православной Церкви і єй вірных. Остаточно, в 2017 р. каплиця была судовым рішыньом передана грекокатолицкій Церкви. Од тамтой поры православны Лемкы молили ся на побічній ділянці. Вкінци же – пришол час, коли православны отримали дозволіня на побудуваня свойой святыні.
Гора Явір то місце близкє вшыткым Лемкам. То не лем місце молитвы, але і самособом символ традициі і культуры. То тіж доказ тернистой істориі руского народу, якій перешол выгнаня, повороты і своє воскресіня.
Ґорлиці 106,6 MHz
