Почав Рік русиньского языка. Русины припоминають собі 30 років од кодіфікації языка

(Пряшів – Братіслава, 16. 1. 2025 р.) Русины на Словакії собі у 2025-ім році припоминають 30 років од святочного выголошіня кодіфікації русиньского языка. Тота про Русинів важна історічна дія одбыла ся 27-го януара 1995-го року в Братіславі. З той нагоды Округлый стіл Русинів Словакії (ОСРС) выголосив на своїм посліднім засіданю в октобрі 2024-го року рік 2025 за Рік русиньского языка.

В Декларації зо святочного выголошіня кодіфікації русиньского языка окрім іншого пише ся: „Русины на Словакії не могли довгы рокы офіціално ужывати свій материньскый язык, розвивати го і довести аж до такой подобы, жебы ся го могли учіти діти в школах, жебы на нім могли быти выдаваны новинкы, часописы і книжкы, жебы на нім мож было слухатл высыланя з радія і телевізії, жебы на нім грав русиньскый театер ітд. Переважна часть Русинів не прияла адміністратівно нарядженый україньскый язык за свій материньскый. Почінаючі днешнім дньом, русиньскый язык ся ставать літературным языком Русинів на Словакії.“

27-ый януар 1995-го року тым став важным історічным мільником, котрый потвердив самобытность і посилнив еманціпацію Русинів. Вдяка кодіфікації днесь русиньскый язык є языком театру, пресы, медій, хоснує ся в реліґійній сфері, Русины мають своє властне радіове і телевізне высыланя, властный інштітут на Пряшівскій універзіті, а русиньскый язык має своє місце і у освітнім процесі на школах.

З другого боку ОСРС усвідомлює собі, же резултаты списованя жытелів 2021-го року потверджують неґатівны тренды, бо і кедь чісло гражданів СР, котры голосять ся ку русиньскій народности звекшыло ся, але кількость тых, котры записали собі русиньскый язык за материньскый, знижыла ся.

І зато тота русиньска платформа вырішыла, же в році, коли припоминаме собі округлу річніцю кодіфікації, будуть членьскы орґанізації ОСРС і партнеры цілити свої події на припомянутя собі того юбілея, і на цілкову пропаґацію русиньского языка так внутрі русиньской комуніты, як і напрямом ку остатнім гражданам СР.

Представителі ОСРС і партнеры платформы собі річніцю припомянуть 27-го януара в пополідняйшых годинах подійов при памятній таблі, котра кодіфікацію припоминать, на інтернатах Дружба в Братіславі. Якраз в конґресовій салі в рамках просторів Дружбы перед 30-ма роками одбыло ся выголошіня кодіфікації.

Уж в пятніцю 24-го януара собі Русины в просторах Театру Александра Духновіча в Пряшові припомянуть річніцю святочнов академійов, котру приготовлює Русиньска оброда на Словеньску. Тота орґанізація, найстарша русиньска пореволучна, была ініціатором і має неоцінительну заслугу при кодіфікації русиньского языка на Словакії. На академії одпрезентують ся і умелці професіоналных русиньскых тілес – Театру Александра Духновіча і Піддукляньского умелецького людового субору.

На 30-ый януар приготовлює Словацькый народный музей – Музей русиньской културы в Пряшові фахову бісіду під назвов Як дале русиньскый язык?, яка є про тых, котры професіонално занимають ся русиньскым языком.

Темов русиньского языка і річніцьов кодіфікації занимати ся буде в тім році і русиньске высыланя в рамках Словацькой телевізії і радія, конкретно в Радію Патрія – Народностно-етнічне высыланя в Кошыцях. Перша діскусія о кодіфікації є напланована на фебруар. Рік русиньского языка своїм обсягом будуть в тім році припоминати і далшы русиньскы медії як радіо русин ФМ, двотыжденник НН інфо Русин ці часопис Русин.

Основна школа з матерьсков школов з навчалным языком русиньскым в Кленовій приготовлює в місяці май так само подію, котра присвячена буде річніці кодіфікації. Про діти приготовлюють різны актівности, квізы, а ословити з тов подійов хотять і далшы школы в русиньскых реґіонах.

В септембрі в Пряшові одбуде ся 5-ый Меджінародный конґрес русиньского языка, котрый орґанізує Інштітут русиньского языка і културы Пряшівской універзіты в Пряшові. Якраз першый такый конґрес, котрый одбыв ся у 1992-ім році в Бардейовскых Купелях, наштартовав процес кодіфікації на Словакії, але пізніше і в Польщі а Мадярьску. Вєдно з конґресом русиньскый інштітут приготовлює і 1-шу Конференцію молодых карпаторусиністів.

Русиньска оброда на Словеньску так само приготовлює научно-практічну конференцію з назвов Русиньскый язык на Словакії в практіці.

Обчаньске здружіня Лабірьскы Русины планує лекції на основных школах в окресі Меджілабірці, на котры будуть позваны академіци, бадателі і особности, котры заслужыли ся о розвиток русиньского языка за остатніх 30 років. Так само тота орґанізація приготовлює Святочну академію русиньскых особностей в Чертіжнім, на котру хотять запросити вызначны особности русиньской културы, писателів, редакторів, новинарів, членів вызначных русиньскых орґанізацій.

Року русиньского языка будуть присвячены і далшы події, котры членьскы орґанізації ОСРС і партнеры реалізують шторік, ці то конкурз в декламації Духновічів Пряшів, русиньскы фестівалы у Свіднику, Малім Липнику, Баєрівцях, Влычу, Кошыцях або шторічный Табор з молодыма по русиньскы.

ОСРС вірить, же і актівностями в юбілейнім році поздвигнеме свідомость о нашім прекраснім языку, і спомалиме процес його чезнутя.

Петро Медвідь, пресовый говорця ОСРС