Небеспечны стереотіпы

Раз давно єм чітав файный есей о стереотіпах, котрый написав польскый фiлозоф Лешек Колаковскый. То есей з його остатніх, вже немарксістічных часів. На простых прикладах пояснює, што то стереотіп є, на основі чого фунґує, і чом го люди так потребують.

Стереотіп фунґує на квазіемпірічній ґенралізації, хоць тоту емпірію нихто не знать пописати, значіть, не знать пописати таку скушеность, котра бы потверджовала, же то так досправды мусить быти. Стереотіпы можуть быти різны, дакотры правдивы, дакотры мають в собі лем дакус правды, і дакотры суть чістов выдумков. Ці уж іде о стереотіп правдивый, або цалком выдуманый, єдно є істе: люди жыють стереотіпами. Бо чоловік про свій внутрішній покій бере за беспечніше притримовати ся хоць мылного стереотіпу, як кібы мав все на дашто мерьковати, коріґовати свої погляды, позіції, што бы го могло вести ку неістоті, ці аж ку хаосу.

Но і так ся людьство притримує стереотіпів. В практіці то значіть наприклад тото, же о погоді в Анґліцьку будеме все бісідовати, же там все ліє додж і є молга. Говориме о тім, же то тіпічно анґліцька погода. Кібы там і три місяці без перервы быв час як десь на югу Европы на рівєрі, не значіть то нич, бо мы маме зафіксоване то, же там все мусить быти планый час. Навспак, і кібы было три місяці без перервы было в Ґреції холодно, молга, додж, таксамо то не значіть нич, бо Ґреція, то сонечна країна. Так само то фунґує і о народах. Єден народ є робітный, а кібы сьте там нашли лем самых лінивых, та народ зістане в нашых стереотіпах робітным. Або може быти народ погостинный, і можете голоден вмерти на уліці, бо вам нихто не дав ани фалатча хліба, але народ зістане погостинный. Ці навспак, далшый народ може быти браный за незодповідный в роботі, а і кібы сьте нашли лем самых прецізных людей в тім народі, будете ся далше тримати стереотіпу, або холем векшына людей то так буде робити, і буде ся далше бісідовати о тім народі, же тот народ незодповідный. Фунґує то так зато, бо як єм спомянув, людям є єдно, а стереотіпу іщі веце, ці є основаный на правді, або на лжі. Фунґує.

Од 1991 р. Україна про Русинів не зробила нич. Нич з того, што жадали, о чім голосовали, і на што мали право. Навспак. Поступно Київ зо своїма журналістами, спец-службами ітд. почав через медії будовати о Русинах стереотіп. Стереотіп, котрый має єдну задачу. Так, як о Німцях повіме, же то дісціплінованый народ, о Русинах говорити, же то, по перше, ани не є народ, і по друге, же то сепаратісты. Пошырьованя насіня того стереотіпу, котрого жывоту бы ся русинофобы і україньскы націоналісты барз потішыли, притвердило ся о то веце, о што гірша сітуація зачала быти на Україні. Бо оно собі все треба за плану сітуацію найти баранка, котрого пожертвуєме, і чом не того русиньского, котрого вже мали розробленого дакілько років. Є то приклад стереотіпу, котрый є заснованый чісто на лжі. Бо не влада даякой державы рішать, ці хтось є народ, або не є, і што є найосновніше, прикладу на русиньскый сепаратізм не є, бо іщі ниґда жадны теріторії, де жыли Русины, не торгали ся од жадной державы. І уж абсолутно в смыслі тім, кідь собі представиме даякых сепаратістів зо збройов в руці.

Мило ня в остатніх днях несподівав україньскый Телеканал ZIK. Бо од україньскых медій скоріше очекую, і то теперь не на основі стереотіпу, але досправдовой емпірії, копнутя собі до Русинів, а не простор на то, жебы Русины досправды могли о собі говорити і обгаїти ся. Журналіста Данило Мокрик в рамках проґраму „Особливий погляд“ зробив репортаж під назвов „Фантом русинського сепаратизму“. Істо, знав бы єм собі в репортажі представити і обобєктівнішы інформації, наприклад в одношіню ку Димитрійови Сидорови, но і так є репортаж, хоць з назвов, котра може наперед острашыть чоловіка, добра. Простор в ній діставають люди, котры про Русинів дашто значать, як Ольга Прокоп, Євген Жупан, Іван Ситарь. Бісідують о тім, хто Русины досправды суть, же то не є політічна выдумка, але же тот народ собі писали і їх родічі, і же Русины все были і суть законопослушныма і нич не мають зо сепаратізмом.

Репортаж беру за добру уж лем зато, же ся найшов журналіста, котрый ся поставив проти новобудованому стереотіпу, набурав го, і холем часточно показав друге, тото досправдове лице і проблемы Русинів. Не знам, ці в морі пропаґанды, котра говорить дашто інше, і як бы лем не могла, хоче тот стереотіп в людях выбудовати, даяк барз вельо Українців тото спостерігать. Но і намага ся цінить. І про нас тота намага барз цінна.

Стереотіпы самы о собі не суть планы. Ці уж тоты заснованы на правді, або тоты, котры ся зродили з выдумок. А не суть ани небеспечны. Небеспечныма зачінають быти аж втогды, кідь є кріза, небеспеченство войны, або сама война. Втогды, головно тоты неґатівны стереотіпы, можуть і невинному народу зробити барз вельо зла. А ці хочеме, або ніт, треба собі усвідомити, же мы такый час жыєме. Зато позір, на небеспечны стереотіпы. Бо днесь їх можете выдумати о нас, а завтра їх хтось выдумать о вас.

(Статя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радіа lem.fm)

ТЕКСТ НАПИСАНИЙ В ПРЯШІВСКЫМ СТАНДАРДІ РУСИНЬСКОГО ЯЗЫКА