Народ траґедів

В остатнім часі знова ожыла тема памятника Василя Біляка, высокого функціонаря Комуністічной партії Чехословакії в періоді нормалізації, русиньского походжіня. Памятник му в його роднім селі дала зробити Комуністічна партія Словакії і такой в тот день быв памятник двома вытварниками – Петром Калмусом і Любошом Лоренцом натертый червенов фарбов.

Зачатком того місяця, хоць є на Словакії комуністічный режім законом означеный за злочінецькый, зачав суд, де не судять Комуністічну партію, же дала збудовати памятник представительови режіму, котрый є подля леґіслатівы злочнінецькый, а де суть суджены Калмус і Лоренц. Не буду ся вертати ку темі Василя Біляка і його памятника. Мій погляд є ясный. Є хворе, же тілько років по револуції судять Калмуса і Лоренца, і будовати памятникы представителям режіму, котрый зничів много жывотів, є в порядку. Но на цілій справі коло суду ня заінтересовало, і дякуючі подіям в остатніх днях, дашто інше.

На суд до Свідника пришло много журналістів, но так само і представителі Комуністічной партії Словакії, котрій „выникла фінанчна шкода“, і не браковали ани Біляковы родаци, Русины із Крайной Быстрой, котры собі не знають вынахвалити свого родака, і котры од зачатку цілого проблему стоять на боці комуністів і їх памятника. Памятник веце раз підпорили, і проти Калмусови і Лоренцови протестовали в різных медіах, і теперь ся многы докатуляли аж на суд, жебы підтримати „добре діло“. Напрік вшыткій траґічности цілого того процеса і того, на котрім боці стоять нашы люди із Крайной Быстрой, не зіставать мі повісти нич інше, як: Gegen Gusto kein Disputat. Хоць смак мі при тім зіставать барз гірькый.

Того тыждня ся ку мі дістала інформація, же ґрекокатолицькый парох в селі Рудлов дав своїм вірникам анкету, в котрій ся їх звідать, ці збуряти стару фару. Може бы на тім нич катастрофалне не было. Тадь міджі часом збудовали нову. Лем в припаді Рудлова не іде лем о фару. Іде о родный дім русиньского будителя, першого депутата в Угорьскім сеймі за Вышнє Угорьско, бойовника за права Русинів і Словаків – Адолфа Добряньского.

Кідь не рахую памятникы будителів, цінтерь в Чертіжнім, де суть похонены дакотры нашы вызначны особности, або кріпту під пряшівскым катедралным собором, не знам, ці як раз стара фара в Рудлові не є єдинов історічнов цінностьов повязанов із єдным із русиньскых великанів на Словакії. Прийти о тоту цінность бы было великов історічнов хыбов, котра бы ся вже ниґда не дала направити. Кідь навеце знам, же ся Округлый стіл Русинів Словеньска на міснтого пароха в Рудлові обернув писмом, де му было пояснено, яке важне має значіня тот будинок про нас, Русинів, і в котрім членове ОСРС хотіли, жебы їм парох пояснив цілу сітуацію коло старой фары, і він за майже цілый рік на тото писмо не одповідав і теперь ся в анкеті звідать, ці то може збуряти, беру то мінімално як „нечутливе“ справованя, нелем односно Русинів, але і односно історії обще. Бо і кібы жадне писмо од Русинів не пришло, за цілый час, котрый в Рудлові є, і цілый час, котрый на старій фарі жыв, не міг не видіти памятну таблу Добряньскому, котра на будинку є.

Но мене теперь скоріше трапить інша справа. Анкета уж была роздана. Люди голосують і мы з тым уж нич не зробиме. Інтересніше є то, якы будуть резултаты анкеты, і што буде по анкеті слідовати.

Конкретно ня інтересує, ці родаци в Рудлові знають оцінити свою вызначну особность і заголосують проти буряню старой фары. Но і кідь ніт, і они заголосують за то, же фара ся може збуряти, ці Русины будуть натілько усвідомилы і розумны, же ся поставлять проти такого рішаня і будинок старой фары всокотять за будьяку ціну, жебы не стратити фалат свойой історічной дідовизны, котра ся в припаді збуряня вже ниґда не верне.

І найвеце ся бою алтернатівы, же домашні вырішають фару збуряти і вшыткым остатнім Русинам то буде абсолутно єдно. Нажаль, не быв бы єм аж так несподіваный як раз тов варіантов. Но потім мі зістане конштатовати лем єдно: Покля знаме войовати за памятник представительови комуністічного режіму, а родный дім нашого будителя нас не інтересує, потім сьме народ траґедів. І од траґедії ниґда не мож чекати добрый конець.

На фотоґрафії памятник UFO.

(Статя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радіа lem.fm)

ТЕКСТ НАПИСАНИЙ В ПРЯШІВСКЫМ СТАНДАРДІ РУСИНЬСКОГО ЯЗЫКА