Мірослава Копинець: „Говорь за ся Русине, бо погынеш!“

В просторі інтернету можеме найти повно інформацій о творчій діялности етно-фолк співачкы з Підкарпатя Мірославы Копинець.

Артістка є солістков Заслуженого академічного Закарпатьского хору, участницьов і переможницьов многых музичных конкурзів, участницьов і орґанізаторков харітатівных концертів, а так само веде доста актівну солову карьєру.

Про нашу редакцію  Мірослава Копинець согласна была побісідовати нелем на професійны темы, але співачка нам повість бівше о своїм особнім жывоті. Окрім того непрямо ся обернеме і на тему русинства на Підкарпатю, кедьже она сама є корінна Русинка родом з Іршавщіны, і одкрыто ся голосить ку Русинам, проповідуючі слова свойой бабкы: „Говорь за ся Русине, бо погынеш!“

Думаю, многы нашы чітателі з Вашов творчостьов познакомлены, і Ваш голос бы такой спознали. Зато днесь бы сьме хотіли познакомити їх з вами іщі ближе, і тал на зачаток попрошу вас ся представити.

Я — Мірослава Копинець. Копинець то дівоче призвіско мойой мамкы, котре взяла-м як творчій псевдонім, абы прославляти мамин род, де было много музикантів. Співаю я з дітинства. Приблизно од віку 3-ох років мама мене вказовала на вшыткых сценах, де лем могла. Мама была педаґоґ і музикантка, зато я выступала і в матерьскых школах і в школах. Дале у мене была невелика перерва, і обновила-м свою творчу діялность у році 2009. Втогды іщі моя мамка была жыва і дуже радовала ся за мої успіхы. З мамчиным призвіском єм од зачатку і до днесь, на сцені мене лем так і знають.

Родічі ся побрали в 1961-ім році, то была велика любов. Обоє походять із Іршавского району: отець із самой Іршавы, а мама із села Великый Раковець. Обоє містны, обоє Русины. Отець, Степан Ілліч Жупанин — знамый україньскый писатель, лавреат Всеукраїньской літературной премії імени Лесі Українкы. Мама, Терезія Михайлівна Копинець-Жупанин — знама музикантка, педаґоґ, філолоґ україньского языка. Вєдно створили композіцію Пісня про Виноградів (муз.  Т. М. Копинець-Жупанин, сл. С. І. Жупанин). Няньо быв редактором локалной ґазеты Новини Виноградівщини, і мама была музичнов ведучов у різных матерьскых школах. А потом перебрали ся до Ужгорода, де він став ся професором на Ужгородьскій універзіті, а она учітельовала в школі і паралелно робила музичну ведучу у матерьскій школі.

І ту, в Ужгороді, родила ся вже я, як третя дітинка в родині. Мамка пізно ня родила, їй на тот час было приблизно 40 років. Дуже хотіла дівочку, бо вже мала двох леґінів. Покладала вшыткы надіїї, же я продовжу її творчість, што ся і стало.

А Вашы дідкове і бабкы ся лишыли жыти на Іршавщіні? Ці познате їх?

Памятам лем бабок. По маминій лінії моя бабка Олена умерла коли мала-м десь 3-5 років. Кажде літо проводила-м свої вакації у ньой. Хоць была-м цалком мала, но їй любов і ніжность добре познаю, і чічкы на їй загороді так само памятам. Шкода, дідка особно не знала-м. За Австро-Угорьска мав два обходы і дуже файно зарабляв. А іщі ся занимали молочарством. Мали шість дітей, котры ся пак в люди выбили. По отцьовій лінії тыж познала-м лем бабку, звали єй Марія. Дуже ня любила і радовала ся мені каждый раз.

А ці мало місто у вашім дітинсті хрістіаньске выхованя?

Мамка ся все в ночі сама молила, нас дома нич таке не заставляли. Ходили сьме з цілов родинов до церьквы у бабчиному селі, рідше в Ужгороді. Там така благодать, таке, як на тебе небесный свіжый додж ліє ся. Праздновали сьме нашы свята, хоць няньо быв професором на універзіті. На Різдво і Пасху обовязково ходили сьме до бабкы. І я была хрещена, думаю, в православній церькви. В сучасноти мі легше ходити до православной, бівше блаженства там чувствую. А так вшыткы віры поважаю, Бог єден. 

Вы споминали, же сьте актівно залачи ся занимати музиков од трьох років. Побісідуйте нам о тім періоді веце детайлніше.

Мама занимала ся зо мном музиков од дітинства. Хвостиком мене за собою всядыль брала, та так привила ся любов до прекрасного. Кедь єм выростала, она робила учітельку музикы в моїй матерьскій школі, а пак і в моїй школі учіла. Од дітвака знала-м співати мінімално на пятьох языках: русиньскый, україньскый, російскый, білоруськый, словацькый. А як пішла-м до школы, та іщі бівше єм ся актівізовала в музичній сфері. Закінчіла-м вісем клас у російскоязычній школі №8 в місті Ужгород, а так за властнов ініціатівов продовжыла єм своє навчаня в ужгородьскій ґімназії. Думала-м, што там стану бівше розумна. Но через проблемы в штудентьскім колектіві штудовала єм там лем два рокы, і вернула-м ся назад до школы №8, де вже і закінчіла єм повну середню освіту.

Од дітвака знала-м співати мінімално на пятьох языках: русиньскый, україньскый, російскый, білоруськый, словацькый.

А в домашнім оточіню на якім языку ся говорило?

В основому по русиньскы, а найвеце любили ся вшыткы вадити по русиньскы. Стары родічі выключно по русиньскы. Бабка Олена, по маминій лінії, все казала: „Говорь за ся Русине, бо погынеш!“ То была їй каждоденна пригварька, котра означала, же боронь ся, говорь за себе, добывай ся свого. Хоць я была іщі втогды дуже маленька, але то добрі єм затямила.

Значіть, можеме твердити, же маєте тверды русиньскы коріня?

Правда, по маминій лінії то точно. А по отцьовій то може вопросом, бо темнішы они там, хоць по русиньскы говорили.

Як розвивав ся Ваш музичный потенціал вже в школьскых роках?

На тот час в російскоязычній школі №8 мамі позволили розвивати ся як педаґоґови-композіторови. Ту у році 1988 быв заложеный вокалный ансамбель Джерельце. Участниками, окрім мене, были іщі далшы, може дві десяткы дівочок і хлопчиків. Выконовали сьме україньскы, російскы, польскы, словацькы, білоруськы і русиньскы народны пісні двома, а докінця і штирьома голосами. Шпеціално про ансамбрль мама написала слова і музику такых пісень: Куплеты сатирические на темы экологически, Ми веселі гуцулята, Мій кептарик. Співали сьме так само їй авторьскы композіції на віршы няня Степана Жупанина як: Черевички нові маєм, Чабанова сестричка, Гей, танцюймо коломийку, Весняне сонечко, але і на слова многых другых.

В роках 1988 – 1998 нас часто высылали в телевізії і радію. Думаю, в тім періоді ся став першый переломовый момент у моїй музичній карьєрі. А маму за актівну творчу діялность і выхованя молодого поколіня удостоїли званьом Відмінник народної освіти і Ветеран праці за понад 40-річну роботу.

В році 1989 брала-м участь на своїм першім меджінароднім всеукраїньскім фестівалі в Києві. Дістали сьме там лавреатів, тым самым прославили сьме нашу школу. Наш ансамбель Джерельце быв участником многых фолклорных фестівалів в Ужгороді, Києві, Пряшові, Братіславі, Коросні і в далшых містах Україны і Европы. Не раз быв нагородженый діпломами першого ступня. А так у році 1993 стала-м лавреатом конкурзу Таланти твої, Україно в Одесі.

Як творча особа істо мали сьте і далшы інтересы, давайте, о них поговориме. Ці занимали сьте ся танцьом або гров на інштрументах?

Танцьом маленько, но не дуже. Ходила-м на фортепіано. Недавно научіла-м ся грати на дримбі і на бубенчіку даколи граю.

Якый быв Ваш любый предмет в школі?

Майже література. Я дуже красны творы писала, учітелі часто чітали про цілу класу. В ґімназіїї была-м написала оріґіналный твор по україньскы під назвов Життя як сон. Основнов думков было, же мы, люди, не знаєме, ці мы жыєме, або спиме.

Поезія або проза? Што вас інтересовало? Кого сьте любили чітати?

Дуже люблю німецького писателя і філозофа Еріха Марію Ремарка, цілого-м дакілько раз прочітала. Сімпатічны мі суть його праґматічны погляды, котры являють ся про мене істинныма і правдивыма. Причім першый раз з ним стрітила єм ся іщі в ґімназіїї, сокласниця мі даровала його книжу Три товарища, і дотеперь єй в шуфлику маю. Вызерала як якась стара потрепана книжка, але як єм прочітала, порозуміла-м, же война, то велике зло, а любов, то основа основ і жыти треба при любых условіях.

І вже по школі выберали сьте одповідне прямованя на універзіті, так?

Як вже споминала-м, дуже любила-м чітати, та і выбрала-м катедру російской філолоґії на Ужгородьскій націоналній універзіті (рр. 1999 – 2005), бо половка світовой літературы є російска.

Як проходили вашы высокошкольскы рокы?

Прекрасно! Учітелі просто высокой уровни. Дуже їх люблю, і каждому єдному готова-м ногы ціловати і днесь. Вже там єм проявляла інтерес до фолклора, збожньовала єм вшелиякы експедіції. Язык нас доста детайлно учіли за понятями: праязык – індоевропскый, і русиньскый язык єден із найстаршых славяньскых. Коли я штудовала, та русиньскый язык прямо виділа-м, же він існує. А чого ся то поміняло теперь, не розумлю.

Попри штудіях чім сьте ся занимали? Ці продовжовали сьте выступати?

Ничім. Так ся склали обставины. За своїх майже шість років на універзіті музиков абсолутно єм ся не занимала. Фактічно аж до року 2008 взяла єм павзу. В році 2003 оддала-м ся, а в році 2005 народив ся наш сыночок. Іщі з універзітных років вєдно з мужом почали сьме пріватный бізніс – продавати шматя на базарі.

Што было знаком у 2008-ім році, жебы вернути ся до творчости?

Дітинка вже підросла і родина фінанчно встала на ногы, так я ся одважыла-м вернути на музичну арену. Коли першый раз вышла-м на сцену по 8-річній перерві, та ани не почуствовала-м тых вісем років, як кебы ани не перестала єм ся музиков занимати. То быв рік 2009, якраз втогды єм спознала ся із Сергійом Барвіком-Карпатьскым. Він быв орґанізатором конкурсу Закарпатський едельвейс, котрый проходив каждый рік у нас в Ужгороді, і учувши мій спів, Сергій покликав мене выступити. Співала-м єдну пісню по чеськы і дві нашы русиньскы, так стала-м лавреатом. Потім пішла єм із своїм выступліньом до Києва на фестівал Українська родина, де так само превказала-м достойный резултат. Далшым важным кроком была участь на проєкті Голос країни (р. 2012). А вже у році 2011 была-м діпломантом Червоної рути, а в році 2013 – лавреатом по Україні.

Радуйте ся вшыткому, бо каждый день нам Бог дарує безоплатно, а мы береме його і хоснуєме. А ці знаєме мы дякувати Господу за його дары?

А як вызерать ваша діялность в сучасноти? Як розвивате ся?

По різных фестівалах, конкурах, проєктах почала-м робити як солістка Заслуженого академічного Закарпатьского хору. Паралелно іщі штудовала-м на Ужгородьскім коледжі културы і уменя (рр. 2012 -2015), а так в септембрі року 2020 зачала-м штудії на Мукачівскій універзіті в напрямі спів, ступень маґістер. Я в безперестайных гляданях і прямованях до розвитка. Мене од малой учіли „кывати ся“, мені двараз повторяти не треба, раз доста повісти, і я вшытко роблю.

А ці встигате вести і солову карьєру?

Гей, окремо веду доста актівно соловы выстпупліня. Што кажуть, то співам, в основному етно. Наше русиньске співаю. В році 2013 мала-м наплановане по знамостях іти до Москвы, жебы там ся спробовати розвивати. Але пак пришла война на выходї Україны.

Повіджте, з чого позоставать ваш проґрам, одкыль берете композіції?

Скоро вшытко з маминого авторьского зборника. Она сама мене научіла десь пятьдесять русиньскых пісень. Дуже рідко пишу штось сама або переспівую, в бівшости то были співанкы і так лем з памяти. Мій репертоар то є любовна, філозофска, соціално-робутова і весільна – обрядовова ліріка. Выходячі з нашого русиньского фолклору, у нашых краянів все были силны почутя.

А яка актуална сітуація односно підпорованя артістів на Підкарпатю?

Страшна… Держава нич не фінанцує, а кедь ай, та дуже тяжко добити ся даякой копійкы. Майже жадны кошты ся не выділяють. Робиш або за свої грошы, або даяка підпора од меценатів, і то є рідко, нажаль.

Я бы Вас хотіла попросити, што бы Вы хотіли передати або зажелати нашым чітателям?

Нашым дорогым чітателям жычу насамперед кріпкого здоровя, бо здоровя, то є основа основ. Каждый най мерькує на себе в першім ряді. Кедь вы будуте здоровы, вшыткы коло вас будуть в безпечности. Другым цінным даром в жывоті чоловіка є любов. Як каже Божа заповідь: Люб свого ближнього як самого себе! А то значіть, што себе треба любити. Кедь є любов до себе, то значіть, буде і любов од другых до вас. Также, приділяйте бівше часу духовности, културі і саморозвитку, бо такым способом мы тренуєме нашу душу і звекшуєме внутрішню силу, тым самым стаєме ближе до Бога. А третє, любте свій жывот, любте каждый день, любте кажде звірятко, каждый листочок, каждий луч сонечка. Радуйте ся вшыткому, бо каждый день нам Бог дарує безоплатно, а мы береме його і хоснуєме. А ці знаєме мы дякувати Господу за його дары? Важме ся, любме ся, підпоруйме ся, а Бог нам дасть вшытко найліпше.

ТЕКСТ НАПИСАНЫЙ В ПРЯШІВСКЫМ СТАНДАРДІ РУСИНЬСКОГО ЯЗЫКА