Миколай Ляш нагородженый Орденом Людовіта Штура

1-го януара 2023-го року Словацька републіка припомянула собі округлу 30-ту річніцю од свого выникнутя. Як є звыком, і тот рік з нагоды річніці републікы передав найвысшый конштітучный діятель републікы – презідентка, державны нагороды.

Презідентка Словацькой републікы Зузана Чапутова тот рік оцінила 28 особностей з области політікы, културы, наукы, уменя, актівізму, котры дали вклад до доброго мена Словакії дома і в загранічу.

Участны і представителі сусідніх держав

Святочна церемонія была тот рік з нагоды округлого юбілея Словацькой републікы дакус інша. Брали на ній участь і найвысшы представителі сусідніх держав.

За Чеську републіку, котра вєдно із Словакійов до 31-го децембра 1992-го року творила єдну державу, быв участный презідент Мілош Земан, і предсидателька Посланецькой сеймовні Парламенту Чеськой републікы Маркета Пекарова Адамова.

Польщу на церемонії репрезентовав презідент Анджей Дуда. Участный быв і презідент Австрії Александер фан дер Беллен. Україну як выходного сусіда Словакії представльовала віцепремєрка Іріна Верещук.

На святкованя 30-ой річніці републікы повязане з передаваньом державных нагород была запрошена і мадярьска презідентка Каталін Новак, но подля офіціалных інформацій запрошіня не прияла з робочіх причін.

Оціненый і Миколай Ляш

На офіціалне святкованя дістали запрошіня і представителі русиньской народностной меншыны.

Участныма были на церемонії в неділю членове презідії Округлого стола Русинів Словакії і єдночасно членове Выбору про народностны меншыны і етнічны ґрупы Рады влады Словацькой републікы про людьскы права, народностны меншыны і родову рівность – Петро Медвідь і Мілан Ян Піліп.

Потішуючім про Русинів, нелем на Словакії, є факт, же меджі нагородженыма особностями знова быв і представитель нашого народа.

В рамках святковань 30-ой річніці выникнутя Словацькой републікы нагородила презідентка Зузана Чапутова Орденом Людовіта Штура ІІІ. класы русиньского актора, трібуна Баршановой револуції в Пряшові і бывшого председу Русиньской оброды – Миколая Ляша.

Ляш быв нагородженый in memoriam за вынятковы заслугы о демокрацію і їй розвиток, як і за розвиток Словацькой републікы в области уменя і в соціалній области, головно при кодіфікації русиньского языка. Орден за Миколая Ляша перевзяла вдова по нагородженім  – Клара Ляшова.

На церемонії было чути і русиньскый язык, бо покля уділює ся орден in memoriam, звыкне ся пущати телевізный запис, котрый з нагородженым державна телевізія має. В припаді Миколая Ляша пустили урывок з Русиньского маґазину.

Миколай Ляш

Миколай Ляш народив ся 26-го новембра 1933-го року в русиньскім селі Баєрівці, днесь окрес Сабінів. У 1947-ім році почав штудовати на міщанці в Сабінові, одкыль переступив на Штатну руську ґімназію у Пряшові, но з ґімназії мусив одыйти, бо його школованя не мав хто фінанцовати.

В тім часі уже в Пряшові існовав Україньскый націоналный театер, днесь русиньскый Театер Александра Духновіча. Ляш пішов на конкурз і быв успішным. 10-го октобра 1950-го року наступив до театру і быв у нім понад 43 років, аж до одходу на пензію.

Од другой половины 1950-ых в рамках втогдышнього україньского высыланя існовала популарно-забавна релація Бісіда кумів. В тім проґрамі як Кум Дыня зачав выступати і молодый Ляш, котрому за 50 років його „кумованя“ робили поступно партнерів далшы акторы театру Николай Симко, Павел Симко, остатнім быв Іґор Латта як Кум Мачанка, котрый релацію утримовав і по Ляшовій смерти з новым партнером.

Ляш ниґда не быв згодный з комуністічнов ідеолоґійов і українізаційов Русинів, зато лоґічныма были його позіції в році 1989 і по нім. Ляш став головным трібуном Баршановой револуції в Пряшові.

По новембрі 1989  засів до кресла містьского депутата. В тій функції быв у роках 1990 аж 1994. І потім інтересовав ся політіков, быв членом Демократічной партії, пізніше Словацькой демократінчой і хрістіаньской унії, но вже без великых функцій.

Револуція принесла свободу і про Русинів. Миколай Ляш голосив ся ку Русинам і втогды, кедь офіціално не існовали, і не каждый мав одвагу бісідовати о тім. Од выникнутя Русиснькой оброды у 1990-ім році залучів ся до орґанізації актівно.

Дакілько місяців по 4-ім сеймі РО, котрый проходив у марці 1994-го року, пришов у Русинькій оброді турбулентный період. Василь Турок, котрый быв у функції председы безперерывно од першого сейму, абдіковав. І так го в децембрі вычеряв якраз Ляш, котрый шефовав до юна 1995-го року, коли го вычеряв як председа РО Ярослав Сисак. Турок ся до функції вернув знова по 5-ім сеймі. Но якраз період, коли ся зрік веджіня, быв про Русинів барз важным.

В тім часі кінчіло ся приготовліня на выголошіня Кодіфікації русиньского языка. Тота кодіфікація одбыла ся в Братіславі 27-го януара 1995-го року і Ляш як председа Русиньской оброды, орґанізації, котра тот історічный момент ініціовала і приготовила, там выступав із своїм приговором. І так, хоць быв у функції коротко, стояв коло того найважнішого, што нелем орґанізація, але Русины обще в пореволучнім періоді досягли.

Миколай Ляш і по своїх одходах – з театру, кресла депутата, з функції председы Русиньской оброды далше вів актівный жывот. Далше інтересовав ся політіков, анґажовав ся і в русинській комуніті, акторство далше робив у розгласі ці як народный розповідач. Все быв оптімістом, шпортовав. Точно так і дожыв. Вмер 10-го апріля 2008-го року.

ТЕКСТ НАПИСАНЫЙ В ПРЯШІВСКЫМ СТАНДАРДІ РУСИНЬСКОГО ЯЗЫКА