Меншыны суть меншы, покля іде о гражданів. Помогли собі головно меншечісленны народности

На Словакії проходило в році 2021 списованя жытелів. Якы резултаты приніс цензус што до приналежности ку народностным меншынам Штатістічный уряд Словацькой републікы публіковав в другій половині януара 2022-го року.

Списованя з 2021-го року было історічно першым на Словакії, в котрім люди могли собі выбрати дві ідентічности. Бо у формуларях быв вопрос на народность, а пак была можливость зазначіти собі в далшім вопросі, ці іщі чуєте приналежность і ку даякій далшій народности.

В тім часі іщі не было ясным, як будуть інтерпретованы резултаты списованя. Наконець, на жадость самых представителів народностных меншын, кількость особ, якы належать ку конкретній меншыні, ся рахує як чісло тых, котры собі дали дану народность в першім вопросі, вєдно з тыма, котры собі тоту саму народность записали у другім вопросі.

Но чісла ся мінять, при дакотрых меншынах радікално, кедь ся посмотриме на даны із списованя детайлніше, а заміряме ся на гражданство.

Великы меншыны суть „домашні“

На резултаты із списованя жытелів у 2021-ім році посмотрили сьме ся через факт, ці особы, котры записали ся ку даній народности, суть і гражданами Словацькой републікы. Бо Штатістічный уряд Словацькой републікы тото в першых резултатах із януара 2022-го року не рішыв.

Мож повісти, же три найвекшы меншыны на Словакії мають найменшы розділы в тім, кілько людей приголосило ся ку народности, а кілько з них є і гражданів Словакії.

Ку мадярьскій народностній меншыні приголосило ся по зрахованю першого і другого вопросу 456 154 особ, но в тім є словацькых гражданів 451 279. Чісло словацькых гражданів представлює 98,9 процента.

Ромів ся на Словакії приголосило 156 164, з чого 155 873 особ має словацьке гражданство, і так 99,8 процента Ромів є словацькых гражданів. Ку Русинам приголосило ся 63 556 людей, з них 63 270 особ має словацьке гражданство. Значіть, подля тых даных 99,5 процента Русинів приголошеных у списованю є так само словацькых гражданів.

Четвертов подля кількости особ была чеська меншына, ку котрій приголосило ся 45 711 людей, з чого 39 068 было і словацькых гражданів. То представлює 85,5 процента.

З даных видіти, же при першых трьох великых меншынах не грала роль міґрація з іншых держав, але суть то люди, котры векшыново суть гражданами Словакії. Чеській меншыні, послідній з великых, уж міґрація дакус помогла.

Малы меншыны, векшы розділы

Тото саме, же міґрація не грала роль, вже не платить про меншечісленны народностны меншыны на Словакії, хоць і ту суть выняткы.

Українців ся прголосило на Словакії 11 037 особ. З того чісла лем 6 227 особ є гражданів Словацькой републікы а то є лем 56,4 процента. Добрый резултат мають Німці, котрых ся приголосило  8 573 особ, з чого 7 497 людей было і словацькых гражданів. Німецька меншына так має подобны резултаты як великы меншыны, бо аж 87,4 процент особ німецькой народности є словацькых гражданів, што є подобне резултатам Чехів.

Моравска меншына нараховала 2 049 людей з тов народностьов, 1 880 з того было людей із словацькым гражданством, што представлює 91,7 процента, а Мораваци так само не втікають од великых меншын.

Таке позітівне то уж не є при польскій меншыні. Поляци собі при остатнім списованю приписали 5 282 людей, але гражданів з того было лем 2 102. По перерахованю выйде, же лем 39,8 процента людей, котры ся ідентіфіковали як Поляци, суть і гражданами Словацькой републікы.

Російска народностна меншына рахує подля остатнього списованя 8 116 особ, з того словацькых гражданів є 6 141 із записаных. Представлює то 75,7 процента декларованых. Булгарів так само є омного менше, покля рахуєме лем гражданів. Ку булгарьскій меншыні приголосило ся 1 552 людей, з того лем 888 є гражданів Словацькой републікы, што представлює 57,2 процента, і є то подобне чісло як в припаді Українців.

Ку хорватьскій меншыні ся пориголосило 2001 особ, з чого гражданів є 1549, і то значіть 77,4 процента людей. Сербів маєме подля остатнього списованя 1 876, но гражданів Словакії є з того лем 1 137 особ, в процентах 60,6. Жідівска меншына приписала собі 1838 людей, з чого 1722 было і словацькых гражданів, што представлює 93,7 процента. Жыдівска комуніта так само має подобны резултаты як великы меншыны.

Но і маєме ту іщі Вєтнамців, котры были офіціално вызнаны за народностну меншыну на Словакії лем тот рік. Пироголосило ся їх 3 282, а з тым чіслом оперовали, кедь жадали о офіціалне вызнаня. Покля але посмотриме на то, кілько з них было словацькых гражданів, пак дістанеме чісло 1 804, што є лем 54,9 процента.

А якый в тім розділ?

Оправданым вопросом є, ці то дашто мінить на цілковій сітуації. Одповідьов є, же мінить, а доста прінціпіално.

Конштітуція Словацькой републікы у веце частях занимать ся народностныма меншынами. Но покля ся в ній пише о правах особ, котры належать ку народностным меншынам, пак ся пише о гражданах Словацькой републікы, якы належать ку меншыні, не о жытелях. Так то є і в іншых меншыновых законах.

„Гражданам, котры творять в Словацькій републіці народностны меншыны або етнічны ґрупы, ся ґарантує всесторонный розвиток, головно право вєдно з іншыма членами меншыны або ґрупы розвивати свою културу, право розшырьовати і приймати інформації в їх материньскім языку, здружовати ся в народностных здружінях, основати і утримовати освітні і културны інштітуції,“ пише конштітуція, а далшы тексты о меншынах суть в тім самім дусі.

То, же словацька меншынова леґіслатіва дотулять ся лем гражданів Словацькой републікы, нам потвердив і Штатістічный уряд Словацькой републікы, кедь сьме го в тій темі ословили із пару звіданями.

„Про леґіслатівны заміры ся выступы (списованя, позн. редакції) спрацують окремо,“ написала Зузана Подманіцька із Штатістічного уряду СР.

„Наприклад Штатістічный уряд СР співпрацовав з Урядом уповномоченого влады СР про народностны меншыны при новелі Наряджіня влады СР ч. 221/1999 З. з. (наряджіня выдає список народностных сел і міст, позн. редакції), і то так, же спрацовав базовы даны о кількости окремых народностных меншын, причім про тоты цілі ся додали лем даны за словацькых державных гражданів, жебы была новела зроблена в згоді зо законом ч. 184/1999 о хоснованю языків народностных меншын,“ інфрмовала дале Подманіцька.

Што то значіть? Кедь в януарі того року влада схвалила нове Наряджіня влады Словацькой републікы, котрым выдає ся список сел і міст, в котрых гражданы Словацькой републікы, якы належать ку народностній меншыні, творять найменше 15 процент населіня, до списку ся дістали лем тоты села і міста, де даных 15 процент творили членове народностной меншыны, якы єдночасно были і словацькыма гражданами.

Як приклад можеме дати, же покля бы в даякім селі приголосило ся наприклад і 100 процент Марядів, але з того лем 10 процент было словацькых гражданів, село бы не стало народностным, а не было бы в списку.

Не все ся подля того рядить

Як уж было спомямнуто, словацька леґіслатіва односно народностных меншын думать на гражданів Словацькой републікы, котры належать ку народностным меншынам, не на чуджінців, гражданів іншых держав.

Кедь в припаді списку народностных сел і міст є тото трансформоване до практікы, суть припады, де то так не є.

Можеме спомянути напридклад то, же у Выворі про народностны меншыны і етнічны ґрупы Рады влады Словацькой републікы про людьскы права, народностны меншыны і родову рівность ся все бісідує о розділіню мандатів подля чісел, в котрых суть зарахованы і чуджі гражданы в окремых меншынах.

Притім выбор бы мав представльовати інтересы гражданів Словацькой републікы, якы належать ку народснотным меншынам, не гражданів іншых держав.

ТЕКСТ НАПИСАНЫЙ В ПРЯШІВСКЫМ СТАНДАРДІ РУСИНЬСКОГО ЯЗЫКА