Меншыновы шпорты

Днесь на Словакії 132 із 135-ох депутатів, котры были участны на засіданю Народной рады Словацькой републікы (парламенту), заголосовало за приятя закона о шпорті. Нова леґіслатіва має принести веце грошей до шпорту і то нелем єдноразово, а сістематічно. Не знам, ці не буде потрібне, жебы сьме зачали основати шпортовы клубы і асоціації.

Шпорт є досправды важне діло. Не хочу то злегшовати. Нелемже то може быти добра репрезентація про державу на різных міджінародных подіях, на котрых ся роблять професіоналны змаганя, но є то добре і про діти і молодеж, котры може ниґда не дійдуть ку професіоналному шпорту. Бо шпорт, хоць рекреачный, є добра путь ку здравшому жывоту.

Новый шпортовый закон на Словакії рішать як професіоналів, так і діти ці молодеж, котры ся може тыма професіоналами ниґда не стануть. Веце грошей, а головно сістематічне фінанцованя, котре подля нового закона ниґда не сміє быти в меншім розсягу як рік передтым, а навспак, має взростати, має іти до професіоналных шпортовых клубів, а має служыти і на то, жебы шпортовати могли вшыткы діти, котры то хотять і мають на то талент. Не лем тоты, котры на то мають фінанчно забеспеченых родічів, як тому є днесь, кідь собі векшыну втрат на шпортованя дітей мусять платити самы родічі. Закон ся приготовльовав через два рокы і на приготовліня того закона были закликаны многы бывшы і сучасны професіоналны шпортовці Словакії, шампіоны у своїх областях, ці представителі клубів і асоціацій. Вшытко є в порядку, лем не так цалком то в порядку є.

Ніт, не мам нич проти того, жебы шпорт быв фінанцованый, жебы діти, котры будуть хотіти шпортовати і мають на то талент, дістали на то підпору од державы. Но до головы мі не іде інша справа. Кідь ся посмотриме на то, кілько жытелів Словакії ся професіонално присвячать шпорту, або ся як дітина ці молодый чоловік приготовлює в даякім професіоналнім шпортовім клубі, не знам, ці ся дістанеме на дві процента із цілковой популації державы, што бы значіло, же в словацькых шпортовых клубах є коло 110 тісяч людей. Напрік тому, владна партія нашла собі час, волю а і фінанції на то, жебы быв приятый закон о шпорті, жебы ся вытворили условії про сістематічне фінанцованя, жебы до шпорту ішло веце грошей – і треба підкреслити, же піде о десяткы і десяткы міліонів евр, но і остатні політічны партії в парламенті з тым днесь были согласны.

На Словакії жыє коло 15 процент жытелів, котры належать ку єдній із 13-ох державов вызнаных народностных меншын. Тоты жытелі таксамо творять цінности той державы, платять дані, обогачують і репрезентують Словакію многыма своїма актівностями. Но од взнику Словацькой републікы аж доднесь не є приятый жаден закон о народностных меншынах, не є вырішене фінанцованя народностных меншын так, жебы было сістематічне. Каждый рік меншыны чекають кінцьом рока як на „Боже змилованя“ то, коли влада оголосить, яка фінанчна сума буде із державного розрахунку приділена про них на слідуючій рік. Не є ґарантоване, же то буде векша сума як минулого, того року то была менша сума. Меншыновы орґанізації мусять рік што рік писати проєкты і чекати, ці будуть тоты проєкты схвалены, но і кідь схвалены суть, чекати, коли прийдуть грошы. Може аж в октобрі, як ся то стало дакотрым орґанізаціям минулого року. Незалежно од того, ці робите з проєкту єден фестівал, або выдавате новинкы од зачатку до кінця рока. І што є найосновніше, і кідь меншыны творять 15 процент жытелів Словакії, іщі ся не нашла влада ани парламент, котры бы мали дяку тото вырішыти, котры бы собі закликали представителів меншын і два рокы робили на тексті закона так потрібного про меншыны, якый бы вырішыв їх права і їх сістематічне фінанцованя. Навспак, кідь недавно партія Most-Híd дала до парламенту пропозіцію закона, котрый бы вырішыв заснованя якогось фонду про народностны меншыны, ґарантовав бы стабілну суму грошей і холем дакус сістематізовав фінанцованя меншын, партії в парламенті пропозіцію наперед в першім чітаню підпорили, жебы єй владна партія Smer-SD в другім чітаню погребила під землю.

Округлый стіл Русинів Словеньска выпрацовав свою пропозіцію закона о народностных меншынах, котра має в собі і фінанцованя. Їднать ся з далшыма меншынами, жебы ся нашов компроміс і жебы вышов єден текст пропозіції закона підпорованый вшыткыма меншынами. Но потім буде треба найти політічну підпору в парламенті, жебы закон міг перейти.

По скушеностях, котры мають меншыны дотеперь, то але скоріше виджу так, же воля на дашто таке ся знова не найде, як ся не нашла дотеперь. Но одднесь маєме алтернатіву. Пропоную, жебы сьме нашы обчаньскы здружіня змінили на шпортовы клубы і асоціації. Будеме собі копати до лобды і выдавати шпортовы новинкы в нашых меншыновых языках. Втогды будеме про державу пріорітов і будеме мати сістематічне фінанцованя в десятках міліонів евр на рік. Будуть то такы меншыновы шпорты.

(Статя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радіа lem.fm)

ТЕКСТ НАПИСАНИЙ В ПРЯШІВСКЫМ СТАНДАРДІ РУСИНЬСКОГО ЯЗЫКА