Кральова: Знали бы сьме од септембера годины в русиньскых вечерніх школах добігнути

З причіны пандемії нового тіпу коронавірусу окремы державы прияли різны рештрікції. На Словакії так само были прияты тверды обмеджіня, котры мають боронити скорому пошырьованю вірусу і інфікації великой кількости людей.

Закаказаны были културно-сполоченьскы події, суть одкрыты лем склепы з основным товаром, перервало ся і навчаня на школах. Покля културно-сполоченьксы події як різны векшы або меншы фестівалы, презентації, концерты мож зрушыти або перенести на пізнішу дату, коли ся жывот верне до нормалных обставин, школа має свій розпланованый гармоноґрам і має фунґовати почас цілого року.

Словацькый резорт школства такой по запертю школ нарядив онлайн навчаня і так ся діти, хоць сидять дома, каждый день занимають школьскыма обовязками через тому присвячены інтернетовы сайты, вдяка котрым з нима комунікють їх учітелі і давають їм і задачі. Інша є сітуація з русиньскыма вечерніма школами, котры на таку сітуацію не были приготовлены і мож повісти „зістали стояти.“

Вечерні школы русиньского языка

На Словакії моментално існують лем дві основны школы з навчалным языком русиньскым, з того лем єдна є повноорґанізованов школов – першый і другый ступень, друга є малокласна школа. На дакілько далшых основных і матерьскых школах є навчаня русиньского языка.

Практічно неіснуючю сіть русиньскых школ вже восьмый рік має намагу доповньовати проєкт вечерніх школ русиньского языка Обчаньского здружіня Колысочка, котре веде Люба Кральова. Тоты школы фунфують найчастіше на школах як добровольны кружкы русиньского языка в пополідняйшых годинах.

Проєкт є фінанцованый через ґрантову сістему Фонду на підпору културы народностных меншын (скоріше то была ґрантова сістема в компетенції Уряду влады Словацькой републікы).

Вже тот факт вечерні школы робить дакус іншыма. Не можуть фунґовати на прінціпі школьского року, але календарьного, кедьже каждый календарьный рік є треба подати ґрантовый проєкт. Як нам повіла Люба Кральова, в тім календарьнім році є 27 клас у вечерніх школах, в котрых учіть 25 учітельок. На рік было планованых 37 годин про кажду класу, но теперь зістали школы заперты.

Годины бы сьме знали добігнути

„Вшыткы вечерні школы фунґують так, же нашы учітелькы учать в нормалных школах. Тоты зістали зеперты, значіть і нашы школы суть позаставлены,“ інформовала редакцію предсидателька Колысочкы і ґарантка проєкту веченіх школ.

„Мушу побісідовати з учітельками, што робити дале, ці наприклад учіти електронічно. Теперь сьме мали мати і семінары про учітелькы, котры робиме по окремых окресах каждый рік в рамках проєкту. Кедь не будуть до кінця юна отворены школы, пак якбач будеме мусити вшытко стигнути зробити в місяцях септембер аж децембер. Кедьже ідеме подля календарьноро року і рахуєме робочі тыждні, мімо вакацій, пак нам выходить, же бы сьме мали зробити 37 годин в каждій класі. Думам, же кебы од септембра фунґовали школы, знаме зробити дітям не по єдній, а по двох годинах тыжденно, і так тото чісло годин добігнути. Но мушу ся доїднати з учітельками,“ говорить о можливостях Кральова.

Може будеме думати і над онлайн навчаньом

Кральова бісідує, же словацька влада подля ньой прияла правилны обмеджіня, котры можуть помочі тому, же Словакія не буде тяжко постижена пандемійов, і в септембері вже школы будуть нормално фунґовати. Но то днесь якбач не знать нихто повісти зо стопроцентнов певностьов. Зато приготовленым треба быти і на іншы алтернатівы.

„Маєме властну інтернетову сторінку, значіть не є планов думков і то, же бы сьме тот сайт обогатили о можливость онлайн навчаня, кебы то было потрібне. Але хочу вірити, же в септембрі уж будеме вшыткы здоровы, же ся нам нич не стане, же то Словакію дакус обыйде,“ говорить Кральова

Далшов алтернатівов, як выповнити проєкт, кебы ся зачало учіти пізніше і не было мож стигнути вшыткы годины, є подля ньой притовити з дітми концерты, проґрамы на Николая ці ку Рождеству.

„Значіть, кебы не быв достаток одученых годин, схоснуєме тоты грошы такым способом, бо приготовльованя такых проґрамів сьме робили і в минулости, но ниґда на то не выстарчіли грошы. Концерты дітей притім мали великый успіх і у родічів, бо робили сьме тоты події з дітми у співпраці з професіоналами, наприклад так, же на єдній сцені были і нашы діти і умелці з ПУЛС-у. Але професіоналный розвиток нашого сайту, де бы сьме могли учіти онлайн є релевантна алтернатіва.“

Інштрукції затля жадны не пришли

Схвалены проєкты бы мали дотирмовати часовый гармоноґрам і напланованы выступы, котры были написаны в жадости о ґрант. В тім припаді наприклад кількость одученых годин. Но то платить в припаді, коли держава не обмеджує актівности людей.

Бізовно буде мусити Фонд на підпору културы народностных меншын, єднако як то зачав вже робити Фонд на підпору уменя, зачати переоціньовати то, як може за даных обставин жадатель ґранту выповнити вшыткы условії, жебы не мусив вертати часть грошей, припадно цілу суму. Передовшыткым в такых припадах проєктів, як суть вечерні школы, котры фунґують цілый рік і так уж часть проєкту была за першы місяці реалізована.

Зато сьме ся звідали Любы Кральовой, ці за тот час, одколи были прияты обмеджіня, дістала од фонду даякы інштруцкії односно сітуації і можливости реалізації проєкту так, жебы ся грошы не мусили вертати.

„Ніт. Дотеперь сьме нич односно сітуації не дістали. Хотіли од нас даякы даны ку проєктам, котры суть іщі з року 2018, але нич інше. Окрім контрольных мейлів сьме ку сучасній сітуації не дістали нич. Мы іщі докінця ани не маєме підписану змлуву на то рік. Докликати ся там є все тяжко. Но знаме, же проєкт быв схваленый, вірю, же грошы прийдуть, зато ся проєкт вже реалізовав аж доколи школы не заперли.“

Жрідло фотоґрафій: Обчаньске здружіня Колысочка.

ТЕКСТ НАПИСАНЫЙ В ПРЯШІВСКЫМ СТАНДАРДІ РУСИНЬСКОГО ЯЗЫКА