Є то офіціалне. Влада Словацькой републікы схвалила інтерпретацію списованя жытелів із 2021-го року так, як то жадали меншыны. Єден і другый вопрос на народностну приналежность суть рівноцінны, і зато одповіді ся будуть раховати довєдна.
Русины так зіставають третьов найвекшов народностнов меншынов на Словакії з тым, же в порівнаню з попереднім списованьом мають о 30 тісяч людей веце, дашто веце як 63 і пів тісяч довєдна. За нима Чехы з нецілыма 46 тісяч душами, і пак довго нич.
Самособов, треба то брати як успіх. Списованя сьме абсолвовали в новых условіях, з двома вопросами на народность, можеме з того мати змішаны чувства. Але основным є, же на кінцю дня сьме зясь наросли, майже раз тілько нас є як перед десятьома роками, перекрочіли сьме єдно проценто популації на Словакії, і змагаючі ся народности вєдно з нами в списованю зохабили сьме знова з векшым розділом за нами.
Но на другім боці треба повісти, же ку досправдовому успіху прийдеме аж втогды, кедь докажеме зробити міцный тиск на то, жебы меншыну, котра творить 1,2 процента популації, уж зачали брати серьйозно, окремо, а не были сьме предметом даякых чудных балансів, котры нам ту цілый час тискають до головы. По приклады не є треба ходити до ліса, они суть такой ту, перед нами.
Бо факт є тот, же і кедь русиньска народностна меншына каждым списованьом жытелів од 1991-го року росла, а на другім боці україньска меншына страчала, з вынятком минулорічного списованя, кедь дакус наросли і они, держава намагала ся робити у вшыткых сферах якесь „справедливе“ діліня.
Гей, мате мати веце, але зясь не так, жебы україньска меншына барз стратила. Же з іншыма меншынами нас так не порівняли, то не перешкаджать.
Такый баланс мож было видіти у народностнім высыланю RTVS – як радіовім, так і телевізнім, такый баланс мож было видіти при фінанцованю културы, а докінця і при складі народностного выбору. То нич, же в році 2011 уж было Русинів майже 34 000 і Українців лем дашто понад сім тісяч. Як єдина цалком математічно на то зареаґовала, але аж довгы рокы по списованю, телевізія, котра уж не робила баланс – два маґазины русиньскы і два україньскы за місяць, але дала три русиньскы і єден україньскый.
Русины ту цілы рокы мають право мати веце, але не аж так барз веце.
В радію іщі все было веце балансу. Наприклад три Радіо новины за тыждень по русиньскы, дві по україньскы. Математічно то якось не сідить, кедь вас є майже пятьраз веце як тых другых. Але треба было робити баланс. Вы мате право мати веце, але не аж так барз веце.
Выбор про народностны меншыны і етнічны ґрупы є так само добрый приклад. Русины там мають двох членів, Українці так само двох членів. Яка там лоґіка? Но така, же правила ся наставили так, жебы сьме не мали веце, і жебы быв баланс.
Прикладів бы сьме могли написати омного веце. Але ани то не є потрібне. Потрібне є повісти то, же уж і кебы сьме перестали раховати на дрібны, і не натігали ся на арітметіці, Русинів бы мала кончені держава перестати посуджовати через оптіку того, ці ся дашто буде Українцями любити або ніт, і мала бы зачати смотрити на русиньску, але і на україньску народность, як на дві незалежны меншыны, меджі котрыма не мать держава робити баланс, як го не робить ани меджі іншыма двома меншынами, і мала бы радше реално выходити з даных, котры давать списованя, і подля тых даных приступати ку окремій меншыні, непозераючі наліво, направо, але лем на тоту меншыну.
О то веце бы то держава, про добро як окремого русиньского, так окремого україньского народа, мала зачати робити теперь, кедь Русины уж не суть лем якась копка, котру на мапі не видіти, але меншына, котра творить 1,2 процента популації, і котра буде мати од слідуючого року ґарантованы свої языковы права у 154-ох селах і містах, покля україньскій меншыні уж зістало лем 18 сел.
Веце як 63 тісяч людей є успіх. Але тот досправдовый успіх нас чекать аж по довгій і складній боротьбі, котру русиньскы представителі будуть мусити зачати якраз теперь.
Є час, жебы скінчіти зо „справедливым“ діліньом, і зачати нас акцептовати як Русинів, котры заслужать рішіня на основі своїх властных резултатів і даных, а не на основі того, з кым бы ся мали поділити, жебы дакому не было, не дай Боже, „гірше“ як Русинам.
Статя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радія lem.fm. Фото: Pixabay.com.
ТЕКСТ НАПИСАНЫЙ В ПРЯШІВСКЫМ СТАНДАРДІ РУСИНЬСКОГО ЯЗЫКА
Повязаны дописы
Ґорлиці 106,6 MHz
