Ключ

Україньскый парламент прияв новый закон о освіті. Новый закон замінить тот, котрый быв платным на Україні од 1991-го року. Презідент Петро Порошенко о законі написав, же є ключом до будучности. Нажаль не написав, ці тым ключом хоче будучность одкрыти або закрыти.

Найконтроверзнішым в законі є то, же нова норма є властно радікалнов українізаційов школства. Кідь на Словакії мала ґрупа націоналістічных радікалів звыкне выкриковати: На Словакії по словацькы!, на Україні ся то ставать мейнстрімовов нормов думаня політіків, і нажаль мам таке чутя, же нелем політіків.

В цівілізованых европскых державах платить, же языком освіты є державный язык. Тото платить довтогды, покля не іде о школы, де здобывають освіту членове народностных меншын. В припаді, же іде о школу, де членове меншыны здобывають освіту, знаме два тіпы, як може быти школа рішена. Тым найіделанішым рішіньом є школа з навчалным языком народностной меншыны, де ся окремы предметы учать в языку народностной меншыны і є ясне, же діти ся коло того учать і язык державный. Другым рішіньом є, же школа є з навчаньом языка народностной меншыны. Втогды ся діти учать в державнім языку, но мають і навчаня материньского языка. То, як школа функціонує, є все о тім, яка велика є на тій теріторії, котру має на старости конретна школа, народностна меншына, припадно якый інтерес є родічів, што хотять. Ці давати своїм дітям освіту в материньскім языку, або їх лем учіти материньскый язык. Но все бы то мало быти на родічах, што про свої діти як членове народностной меншыны хотять выбрати, не о наряджінях державы. Бо то право члена народностной мешныны.

Што приносить новый закон о освіті на Україні? Комплетну українізацію школства. Державный язык є законом встановленый як язык освітнього процеса. Точка. Коло навчаня ся в україньскім языку є корінным народам і народностным меншынам ґарантовано, же ся можуть учіти і свій материньскый язык. Протлумачено то значіть єдно. Україна найідеалнішый модел освіты членів народностей – школы з навчалным языком народностной меншыны, рушыть. Зістануть лем школы, де буде мож учіти ся і язык народностной меншыны. Значіть школярик навчаный по україньскы може дяковати добрым властям, же коло будякого чуджого языка, як французькый ці анґліцькый, буде собі годен, або його родічі, выбрати і предмет, на котрім ся буде учіти материньскый язык.

Таку зміну закона можеме спринимати за досправды нештандартну. Мінімално нештандартну в европскім просторі, навеце в державі, котра хоче іти до Европы. Таку зміну закона мусиме брати за міцно націоналістічный тяг, котрый обмеджує права народностных меншын. Можеме властно рівно повісти, же є то зачаток ліквідації народностного школства обще.

Но покля народностны меншыны на Україні в тій злій сітуації можуть раховати з тым, же холем даяк зістане на школах навчаня і меншынового языка, про Русинів, котры вызнаныма дотеперь не суть, то є тоталне заблокованя будьякых намагань дістати русиньскый язык офіціално до школ. Кідь предці Русины народностнов меншынов не суть, не мають ани право вєдно із іншыма меншынами жадати, жебы на школі было холем навчаня їх языка. Записаня русиньского до списку реґіоналных языків нам не поможе в повязаню з новым законом о освіті.

Было бы наівне не видіти за новым законом головно боротьбу проти російскоязычныx школ на Україні. Но так само є наівне думати собі, же Крим, Донбасс, Путін, Кремель, і не знам хто вшытко іщі, може быти оправданьом того, жебы такым способом обмеджовати права народностных меншын. Таков леґіслатівов ся предці не карають виноваты, але просты люди, членове народностных меншын, котры так само творять Україну, так само єй беруть за свою отцюзнину, котры в ній хотять жыти в мірі, но коло того хотять собі утримати і свою ідентічность, язык, културу і передати тото своїм дітям, далшым ґенераціям.

Кідь ани на тото не будуть реаґовати людьскоправны орґанізації, котры в іншых державах видять і меншы смітка в очах, кідь не буде реаґовати Европа, котра многыма документами ґарантує права меншын і охорону языків, лем зато, бо Крим, Донбасс, Путін, Кремель, та потім єднако як є закон о освіті злым образом Україны, буде нереаґованя злым образом Европы.

Петро Порошенко говорить о законі як о ключі до будучности. Ключом ся двері і заперають і отворяють. Обмеджованя меншыновых прав в подобі такых і тому подібных законів є ключом, котрый бы двері до споминаной будучности в цівілізованій Европі мав Україні заперти.

Статя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радіа lem.fm.

ТЕКСТ НАПИСАНИЙ В ПРЯШІВСКЫМ СТАНДАРДІ РУСИНЬСКОГО ЯЗЫКА