Фундаменты намісто документів

Інформація о стані народностного школства є єдна з тых такых повинних дісціплін, єднако як кедь в тріатлоні мусите і плавати, і біціґльовати, і бігати. Не мож єй выхабити, але на розділ од тріатлону ся ту треба задумати і над тым, ці даный документ має і хосен, або є лем сповніньом дісціпліны даного шпорту, котрый в нашім припаді кличе ся народностна політіка.

Таку інформацію на посліднім засіданю народностного выбору знова дістали представителі народностных меншын. Самособов, суть там хосенны інформації на єднім місці, котры бы іншак треба было самому собі выглядавати через різны іншы документы.

Вдяка тому знаме, кілько маєме матерьскых і основных школ з русиньскым навчалным языком, кілько маєме школярів, в котрых каласах кілько їх є, на основі чого можеме робити даякы проґнозы, видіти якыйсь проґрес або реґрес. А, што є найважніше, реаґовати на то.

Лемже, і то заінтересованы до проблематікы якбач лем потвердять, довго ся мі видить, же документы того тіпу што до области русиньского школства, суть досправды лем повиннов дісціплінов, не бісідують нич конкретне, не пропонують конкретны крокы, но зато шумні вызерають быти написаны.

Документ, котрый теперь передложыла Секція народностной і інклузівной освіты Міністерства школства, наукы, баданя і шпорту Словацькой републікы, говорить ясно. В тім школьскім році маєме штири матерьскы школы і дві основны школы з навчалным языком русиньскым на Словакії.

Цілково мають дві основны школы, в котрых є навчалный язык русиньскый, 82 школярів у тім школьскім році. Середні школы Русины не мають.

Гей, не суть там зарахованы школы, де не є навчалный язык русиньскый, но є там навчаня русиньского языка. Але ці ся на то смотриме так або іншак, є то біда. Є то біда на меншыну, ку котрій приголосило ся понад 63 тісяч людей, а є то біда і в тім припаді, кедь будеме раховати лем 40 тісяч людей, котры написали собі русиньскый язык як материньскый.

Про нас є освіта в нашім языку право, але про державу обовязок, жебы то забезпечовати і старати ся о то.

В такых документах окрім штатічных даных все найдеме і рекомендації. Векшынов суть тоты самы і все без глубшого обсягу. Флоскулы. О тім, же треба розшырити понуку навчаня в русиньскім языку і так далше, і так далше.

Хыба єм лем в тім, же ниґда в тых документах не найдеме, конкретны крокы як то зробити, якы планы має держава в тій области, жебы рекомендоване перемінити на реалность. Старчіти нам має, же ся то рекомендує. Хто і як то зреалізує, то уж ся не дочітаме.

Уж цалком на побавліня пак суть рекомендації о тім, же тото розшыріня бы мало реалізовати ся і на середніх школах. Прошу вас шумні, хто піде на середню школу з русиньскым языком, кедь фундаменты освіты в матерьскій школі і основній школі здобывав лем по словацькы? Тых 82 днешніх школярів даме до єдного міха, на єдну школу, і там будуть продовжовати?

А як потім маєме здобыти штудентів про наш русиньскый інштітут на Пряшівскій універзіті, кедь бракує майже ціла школьска сістема, ціла основна сіть школства, аж на пару вынятків?

Самособов, треба одповідность перевзяти і з нашого боку, з боку нашых орґанізацій, з боку інтересу або неінтересу родічів, но не мож розпяти лем себе за тоту проблему. Держава собі не може змывати рукы і повторяти флоскулы без обсягу, без конкретного плану.

Бо освіта в материньскім языку є обовязок державы. Право на таку освіту є записане в словацькій конштітуції, а так само Словацьку републіку ку тому обовязують меджінародны документы, котрых є сіґнатарьом. Значіть, про нас то є право, але про державу обовязок, жебы то забезпечовати і старати ся о то.

Лемже повторяньом тых самых діпломатічных фразеолоґізмів, без глубшой концепції в припаді русиньсккого школства, ся не досягне нич, так як ся не досягло ани дотеперь.

Може нам быти сімпатічне, же о нашім школстві пишуть в документах і рекомендують го розшырьовати. Радовати ся можеме, же і насередніх школах рекомендують. Лемже без реалных кроків державы є то лем повинна дісціпліна. Нич веце.

Не мож зачінати будовати од стріхы. Ани школство. Середні школы не будуть, покля не будуть матерьскы і основны, бо не буде про кого мати середні школы. Намісто того, жебы нам каждый рік компетентны передкладали документы, нам бы треба было, жебы конечно реално положыли фундаменты нашому школству. Іншак не буде дораз ани тото, што теперь є.

Статя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радія lem.fm.

ТЕКСТ НАПИСАНЫЙ В ПРЯШІВСКЫМ СТАНДАРДІ РУСИНЬСКОГО ЯЗЫКА