Двері повинны быти або отворены, або заперты

Параскаведекатрияфобія є знаным вшыткым забобоном. Слово ґрецкого походжыня є зоставліньом трьох слів – Παρασκευή — пятниця, δεκατρείς — тринадцет і φοβία — фобія. Означат то страх перед пятницьом, котра припадат 13. дня місяця.

XIII. Світовий Конґрес Русинів зачынат ся в пятницю 19. червця (юна) 2015 рока. Од першого до остатнього, Конґресы проходили во вшыткых державах, де Русины жыют як автохтонічне населіня, то єст на Словациі, Польщы, Украіні і Румуніі. Конґресы проходили тіж в Празі, Пилишсенткересті, Будапешті, Рускым Керестурі і Петровцях то єст на землях положеных поза обшырю Карпатской Руси. Акция XIII. Конґресу має розограти ся в румуньскым місті Дева, деси за горами на Мультанах. Порівнювальний є дистанс з Девы на Лемковину і до Стамбулу. Як думам – в Деві і Стамбулі жыє порівнувальне чысло Русинів.

Світовы Конґресы Русинів мали од зачатку рішати про основны русиньскы вопросы. Мали вказувати пут, розвивати достоменніст і заохочати до голошыня ся за Русинів. Конґресы мали допомочы, жебы вшыткы державы, в котрых жыют Русины, вызнали іх як окрему, нацийональну меншыну. В державах Евросоюза і Сербіі, завдякы стараням конґресу і орґанізаций, котры сут його членами подарило ся до того довести. Дотля, лем Украіна не вызнає Русинів, а украіньскы власти зосереджают ся на переслідуванях русиньской соспільности.

В Польщы, Лемкы сут вызнаны як етнічна меншына, завдякы роботі членів Стоваришыня Лемків. На Словациі завдякы діяльности членів Русиньской Оброды і Словацкой Асоцияциі Русиньскых Орґанизаций. Хто помагал в довершыню того основного сукцесу, хто протидіял, а хто стоял з боку? То знаня несекретне. Лем коли пришло, завдякы вызнаню Лемків, Русинів, вытягнути рукы по ґрантовы грошы і до репрезентуваня іх перед урядами, товды зголосила ся тма більше достойных та грошо- і честилюбных.

Світова Рада Русинів, Руснаків, Лемків, в своім XII. зоставліню, хоче робити порядкы серед делеґатів. Буде пропонувала XIII. Конґресови вышмаріня гет делеґаций Русинів з Америкы, Чешской Республикы і делеґацию САРО, з котром має гонір іти пишучий тоты слова. Ци то єст діяня на хосен вшыткых Русинів? Ніт. То єст проба знищыня остатків повагы Конґресу, на котру робили вшыткы попередні предсідателі і участникы. В тым чыслі тоты, котры днес сут горды на тото, же тоту ганьбливу пропозицию представили не Конґресови, лем вшыткым Русинам світа.

Днес і Конґрес замінил ся в орґанізацию, котра радо пише ґрантовы жаданя. Ци досправды без тых ґрантів русиньскій рух не перетырват? Авторитет Конґресу, будуваний десятками років, легко розмарніти. Дальшым поколіням Русинів остане, як віно, лем продолжаня планноты. Лем тых Русинів, од тавра планноты, не прибуде. Єм пересвідчений.

Поза Конґресом оставлены сут днес вызначны середовиска Русинів з ріжных держав. Зато присутны сут, як члены Конґресу, орґанізациі, котры стратили силы і значыня. Уж не сут репрезентатывны, в русиньскых середовисках, в своіх краях. До того председы тых орґанізаций не сут валушны отворити ся і сотворити асоцияцию з сильнійшыма і більше значучыма. Тым способом члены XIII. Світового Конґресу Русинів не потверджают, што не боят ся никотрой Параскы спід берега. В тоту пятницю будут могли доказати, што фобіі нима не володиют. Думам, же найдит ся Русины, котры в пятницю, на Конґресі, будут в силі доказати, же неє што ся бояти уявленых страхів.

Зато Конґрес повинен ся задумати, ци треба надале тримати традицийом усталений порядок? Ци не час задумати ся над принятьом новой стратеґіі і подобы діянь? Конґрес мал бы приняти ідею одкрытя на інчы середовиска і орґанізациі, котры доказали, же без помочы Конґресу были в силах робити загальнорусиньскы діяня.

Были способны за остатні рокы реалізувати постановы I. Конґресу з Меджелабірців, з марця 1991 рока, котрий проходил на нашій рідній земли, на Карпатскій Руси, в Чехословациі.

Богдан Ґамбаль