Бортне. Віртуальне село – істинна істория

Того іщы не было. А властиві было, але перед 1947 роком. Ціла долина, в котрій розлокувало ся Бортне, заполнена загородами, хыжами, господарчыма будинками, єдном, другом церквом, плебанійом, густо выполнена рослинністю.

Так было давно. Мож собі тото уявити. Хоц властиві не треба – мож тото видіти завдякы історичній реконструкциі 3Д. Неодолга фільм буде в сіти інтернет, а в четвер, 14. листопада/новембра тр. – премєровый показ в Бортным.

Загыбаючый краєвид села

«Мазярска Загорода асоциює ся вшыткым выключні з селом Лося, не вшыткы звертают увагу, што інтеґральном частю нашого одділіня є тіж церков, котра находит ся в Бортным» – бесідує Клявдия Збєґєнь, кєрівничка Мазярской Загороды в Лоси, одділіня Музею Дворы Карвациянів і Ґладышів в Ґорлицях. «Хоц наштоден урядуєме в Лоси, то Бортному присвячаме вельо увагы і, што за тым іде, реальных діянь. Од пару років в церкви находит ся специяльный панель з аплікацийом про історию, архітектуру і выпосажыня церкви».

Музейникы од років опікуют ся церквом, але і призерают тому, што діє ся зо селом і його бывшом архітектуром. «Днес можеме повісти, што давного Бортного уж неє» – спостерігат Клявдия Збєґєнь. Колиси село прирівнувано до Хохолова, то з огляду на чысло і забыткову вартіст захованых давных обєктів. В 70. роках минулого столітя была думка утворити руралістично-архітектонічный резерват в Бортным. Не повело ся єй зреалізувати. «Не нам оцінювати, чом ся тото не повело» – бесідує К. Збєґєнь. «Як музейникы маме ціль хоронити, што ся іщы даст, і заховати образ бывшой спадковины. Зачали сме думати, як бы мож в артакцийный і мериторичный спосіб показати загыбаючый образ села» – додає.

Віртуальне Бортне

Мож было печатати альбом з архівальныма знимками, або книжку, в котрій даяк бы ся описало тото, што минуло. Музейникы сягнули по модерну техніку і по популярны медиі – канал на плятформі YouTube.

«Думка реалізациі цифровой реконструкциі Бортного выдала ся мі дакус шалена, коли зазнаємил єм ся з цілом окрисленом музейом обшырю задачы» – бесідує Пьотр Дыбіляс зо студия VR Partners. «З другой страны был то велич вызов і певно тото вкінци спричынило, што рішыл єм підняти ся того проєкту, тым більше што на польскым рынку діґітальных історичных реконструкций неє на так шыроку скалю» – додає.

«Головныма філярами, на котрых основали сме цифровый модель довоєнного Бортного, были: фотоґрафічна і помірова документация, катастральны мапы та просторова документация днешнього Бортного» – оповідат Даміан Новак, координатор проєкту. Значыт тото тілько, што в фільмі неє выдумане нич. Згідні з мапами – там, де была хыжа, так і поміщено єй в фільмі. Кажда хыжа оддає в міру можливі тото, як выглядал конкретный будинок в даным місци. Долина, в котрій розміщено обєкты, оддзеркалят в цілости форму терену з реального світа.

Робота над фільмом поділена была на пару етапів. Для полного образу необхідным было вымоделювати цілу простір долины з далекыма і близкыма верхами і вершками, а не лем долину з хыжами. «Дальшым етапом было опрацуваня поєдных моделів: церкви, хыж, певниц, шпіхлірів» – реляцийюнує Пьотр Дыбіляс. «Базували сме (вєдно з архітектонічном працовньом Чехархітектів) на фотоґрафічній і поміровій документациі. В часі роботы старал єм ся в як найбарже реалістичный спосіб оддати фактуру бель, ґонів ци стріхы. Опрацувал єм при тым віртуальну методу постаріня дерева ци накладаня моху на ґонтовы дахы. Додам, што цифровый модель Бортного складат ся з більше як 12 мілиярдів полиґонів, значыт обєктів хоснуваных до творіня образів, котры выглядают на тривыміровы» – доповідат.

Музика од Сусанны Ярой

Образ дополнює звук. Двоякій. Є голос лектора і музична звукова стежка. Фраґментарична істория Бортного чытана є в двох языках. До выбору є лемківско- або польскоязычна версия фільму. Польскоязычну чытат студент Театральной Академіі в Варшаві – Конрад Жыґадло, лемківску зреалізувало радийо ЛЕМ.фм. Музичну стежку скомпонувала Сусанна Яра. Є то неочывидна, моментами боляча мелодия, головный мотив што якісый час ся повторює. То специяльні створена на потребы фільму композиция. Вплетены сут в ню частичкы народных лемківскых пісен, більшіст заспівана в поліфонічный спосіб. Появляют ся тіж фраґменты сурового граня на смыковых інструментах, што прикликує музику джерел. Ціліст дає неповторный ефект.

Премєровый показ

Дату першого показу выбрано не без припадок – 14. листопада/новембра, в ден свята Космы і Даміана, свята покровителів бортняньскых церкви. Промітаня фільму пройде по богослужынях (початок 10.00 год.) о 14.00 год. в музейній церкви в Бортным.

Орґанізатором проєкту «Віртуальне село. Істинна істория. Діґітальна реконструкция села Бортне» є Музей Дворы Карвациянів і Ґладышів / одділіня Мазярска Загорода в Лоси з церквом з Бортным. Партнерами сут: Стоваришыня Руска Бурса, Ґміна Санкова і Православна Парохія в Бортным. Проєкт дофінансувано зо середків Міністра Культуры і Нацийональной Спадковины з Фонду Промоциі Культуры.