Болоньска діра

То, же універзіта в Ніредьгазі дала на свою будову памятну таблу про Іштвана Удварія, є шумне. Но покля бы універзіта досправды честовала того науковця, будь бы ани не допустила, жебы Катедра україньской і русиньской філолоґії была у 2013-ім році заперта, або, кідь уж заперта была, теперь бы єй вєдно із русиністіков обновили. Прикрывати „іншы“ інтересы меном Удварія беру за нещіре і непристойне.

Офіціалны іформації ку запертю катедры у 2013-ім році бісідують о тім, же то было із причіны переходу універзіты на Болоньску сістему высшой освіты, што так само можеме знати як Болоньскый процес. Покля офіціалны інформації бісідовали єдно, інформації неофіціалны бісідовали ясно о тім, же суть міцьны тискы (спробуйме здогадати ся одкыль), жебы заперти катедру, на котрій є русиністіка. На тоту реалность звернула у 2013-ім році почас Світового конґресу Русинів і америцька делеґація. Як раз русиньскы актівісты Северной Америкы были якбач єдины з цілого конґресу, котры офіціално обернули ся і писмом на мадярьскы власти, жебы катедру не заперати. Про векшыну делеґатів конґресу была інформація о тім, же ся русиністіка запертать (включно втогдышнього председы Світовой рады Русинів) абсолутнов новостьов. Нажаль. Катедру ся втогды всокотити не подарило. Нажаль іщі веце.

Лемже, покля є офіціална причіна офіціалнов причінов, подьме ся посмотрити на то, што то властно Болоньска сістема є. Сістема зъєдинює сістемы высокых школ, што уможнює штудентам по цілій Европі здобывати освіту. Сістема є ґаранційов якости освіты в цілій Европі, є ґаранційов того, як довго тырвать штудіюм, же штудіюм є роздіелне до трьох ступнів – бакаларьске, маґістерьске і докторандьске і так само завдякы той сістемы ся взаємно акцептують в державах тітулы, діпломы… Вопросом так зіставать, што має Болоньска сістема з тым, ці може быти катедра, де є русиністіка, на універзіті, або ніт. Головно, кідь в тім самім часі, коли Ніредьгаза переходить на Болоньску сістему, існують аналоґічны інштітуції на Словакії, в Польщі, Сербії.

Самособов, тых пунктів, котры суть обсягнуты в рамках Болоньской сістемы, є омного веце. Но напрік тому не знам найти ани єден реалный пункт, котрый бы мав прямо мати наслідок такый, же покля хотіла Ніредьгаза перейти на тоту сістему, мусила зрушыти катедру, де занимали ся україністіков і русиністіков. І зато єм пересвідченый о тім, же веце, як офіціална верзія Болоньской сістемы, є правдивіша верзія того, же хтось мав барз великый інтерес на тім, жебы катедра не існовала. Не зато, же там была україністіка, а зато, же там была русиністіка. І так нашла ся діра, в тім припаді Болоньска діра, котра одкликуючі ся на якусь нову сістему освіты дала можливость стати русиністіці на карк.

Тадь сам Геннадій Москаль, котрый брав участь на одкрытю новозаснованой Катедры україньской філолоґії, не забыв до камеры повісти, же колись ту была русиньска і україньска філолоґія, а теперь першый раз одкрывать ся окрема україньска. Видіти, же го то потішыло. Же інтересы суть высшы доказує і то, же за офіціалныма інформаціями мав ся причінити о обновліня україністікы сам Віктор Орбан, тот самый премєр, за котрого ся катедра, де была і русиністіка, зрушыла. Як раз його владі писали і Русины з Америкы, жебы катедру не заперати. Втогды на то якось воля не была, днесь на окрему україністіку воля є.

Нич на тім, же покля бы досправды компетентны честовали роботу Удварія, днесь бы не позволили лем памятну таблу, а робили бы на тім, жебы обновити і русиністіку. Бо хоць быв вынятковым славістом, котрый бізовно дав вклад і до україньской філолоґії, тот найвекшый вклад дав як раз в рамках Мадярьска до русиністікы. А нелем в рамках Мадярьска. Припомяньме собі, же окрім свойой великой роботы з аналізами русиньскых текстів, приготовліня до друку многых выдань, Удварі днесь зрушену катедру основав у 1992-ім році. В часі, коли лем зачінав русиньскый возродный рух, коли іщі не быв кодіфікованый язык, коли ани Пряшів, ани Польща жадны подібны інштітуції в рамках універзіты не мали. В тім часі Удварі зачав будовати то, што ся нам подарило будовати аж омного пізніше.

Высшы силы і інтересы, як ся то ціле явить, нашли Болоньску діру, а тым і способ, як ся збыти русиністікы. Теперь одкрывають тоты самы силы окрему україністіку і меном Удварія, котрому в тот день одкрыють таблу, закрывають тоту діру, з котрой чоловік чує київске ехо.

(Статя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радіа lem.fm.)

Жрідло фотоґрафії: Wikipedia.

ТЕКСТ НАПИСАНИЙ В ПРЯШІВСКЫМ СТАНДАРДІ РУСИНЬСКОГО ЯЗЫКА