Сандеччаны в Аушвіц

В віторок, 16. квітня/апріля 2019 р., о 17.00 год. в Округовым Музею в Новым Санчы зачне ся прелекция присвячена сандеччанам, якы вязнены были і страдали в німецкым концентрацийным лаґрі Аушвіц-Біркенау. Подля джерел в Аушвіц поневоленых было 2296 осіб з новосандецкого повіту, в тым жытелі лемківскых сел.

Музей інформує, што заранішню доповід выголосит Ґжеґож Ольшевскій з Польского Історичного Музею – одділіня в Новым Санчы. Прелекция пройде в головным будинку сандецкого музею. Прелеґент оповіст про жытелів Сандеччыны, якы вчас ІІ світовой войны были арештуваны, часто протягом уличного іманя, і неволены в німецкым концентрацийным лаґрі Аушвіц-Біркенау, якій на териториі Освєнцімя і поблизкых місцевости творил компекс нацистскых лаґрів од 1940 до 1945 рр.

Серед помордуваных вязнів з Сандеччыны в Аушвіц страдали і жытелі лемківскых сел з той части Лемковины. Жытелями нашых сел были конечно і Жыды та Ромове, якы вєдно з початком войны были арештуваны і вязнены в німецкых концентрацийных лаґрах. В «Річнику Руской Бурсы» з 2010 р. доступный є список поневоленых в Аушвіц Лемків, якій зрыхтувал др Богдан Горбаль. Сандецка Русь – як приняло ся называти тоту част Лемковины серед русиньского населіня – была місцьом прожываня русиньской еліты. В селах находячых ся близко Санча прожывало вельох представників інтеліґенциі – священників, учытелів, правників, політиків і інчых. Єдныма з вязнів Аушвіц были сынове креницкого пароха о. Гавриіла Гнатишака: Александер Гнатишак – юриста і судовый коморник, і старшый од него о три рокы Орест Гнатишак, якій перед войном вюл адвокатску практику в канцеляриі в Креници. Вязнів з Лемковины было о вельо більше, о чым засвідчат список поміщеный в «Річнику Руской Бурсы». 

За даныма з книжкы печатаной в 2012 р. «Вязні КЛ Аушвіц з новосандецкого повіту», автором котрой єст прелеґент заранішньой стрічы, в Аушвіц вязненых было 2296 осіб з новосандецкого повіту. В тым чыслі нашло ся 990 Жыдів. Німецкій лаґєр пережыло лем 326 жытелів Сандеччыны, 18 было з него звільненых, 7 повело ся втечы, а про дальшы 84 особы ніт більше інформаций. Решта, значыт 1864 сандецкых вязнів (81%), николи не вернула з Аушвіц. Як підчеркнено в публикациі, поміщеный в ній список вязнів представлят більшіст поневоленых, хоц напевно не єст він комплетный.

Музейна прелекция одбуде ся в рамках проєкту «Стрічы в музею», якій є серийом доповіди та показів присвяченых істориі і культурі Сандеччыны. Стрічы проходят в каждый третій віторок місяця, за вынятком тых вакацийных. Вступне то символична злотівка.