Дупльована хыба

Словацька републіка подля інформацій, котры были спомянуты на остатнім засіданю Выбору про народностны меншыны і етнічны ґрупы, бы мала приготовльовати нову методіку на перепис населіня у 2021-ім році. Намісто того, жебы методіка была простіша і ясніша, зо заміром, жебы вшыткы люди розуміли, што записують і не помагало ся асімілації, а навспак, всокочіню народностей, нова методіка може быти як раз помічником асімілації.

Нова методіка бы мала раховати з тым, же собі чоловік буде годен записати дві народности. Тот ґеніалный вынаход бы Словакія мала перевзяти од іншых европскых держав, котры то вже практікують. Перевзяти некрітічно, без роздумованя, ці аплікація чогось такого буде на хосен народностных меншын, котры бы мали быти хоронены, або ніт.

Покля будеме писати за Русинів, єм на 99 процент пересвідченый, же штось таке принесе іщі векшый хаос, як дотеперь. Многы Русины вже теперь не знають різніцю міджі народностьов і гражданством і так, кідже жыють на Словакії, пишуть ся за Словаків. Іншак, тот проблем не є новый. Штось подобне было вже за 1-ой Чехословацькой републікы, коли при першім чехословацькім переписі Русинів на Пряшівскій Руси было в порівнаню із остатнім переписом угорьскым якось менше і „Чехословаків“ веце. Покля ку хаосу, котрый выникать в незрозумліню гражданства і народности придаме другу народность, пак ся з того якбач Руснак не высомарить.

Но самособов, не можеме смотрити лем на Русинів, а на вшыткы народности і майорітный народ, бо вшыткы будуть брати участь на переписі. Зато є потрібне пояснити, в чім виджу найвекшу хыбу аплікованя такой методікы. Думам, же основне непорозумліня выходить із того, же нихто, якбач ани панове, котры приготовлюють методіку, не роблять різніцю міджі походжіньом і народностьов.

Під народностьов треба розуміти приналежность особы ку даякому народу в културнім, етнічнім смыслі. Особа русиньской народности, в будьякій державі бы ся не приголосила, є членом русиньского народа. Народность є субєктівна. Каждый собі єй запише сам, або єй вызнать публічно сам, так, як то він чує. Народность може мати якысь обєктівны знакы, наприклад народность родічів, материньскый язык, но не є все на них вязана. Можеме мати родічів Русинів, материньскый язык русиньскый, но мы ся уж голосиме ку Словакам, Полякам, Українцям ітд. (доста частый припад). Но може то быти і навспак, же родічі дома уж не бісідовали по русиньскы, наперек тому дітина ся навернула ку русиньскій ідентічности, голосить ся ку русиньскій народности.

Походжіня є менше яснов катеґорійов. Є то середовиско, із котрого хтось походить, на основі културы і языка його родины, родічів ітд. В практіці може быти помічником, котрый даєме намісто народности в тім припаді, кідь народность, наприклад історічных особ, не знаме. А головно, походжіня собі чоловік не выберать і може быти і двояке. Чоловік може народити ся наприклад русиньскому вітцьови і мадярьскій матери. Походжіня пів на пів. Потім уж іде о вплив того, котрый елемент, середовиско мало векшый вплив на того чоловіка, і на основі того раз сам вырішыть о тім, ці ся чує быти Русином або Мадярьом. І докінця, покля жыє на Словакії, може ся стати і то, же сам ся не буде писати ани ку єдній із тых народнотей, а буде ся під впливом свого оточіня, майорітного жытельства, писати за Словака. Народность му нихто не може надіктовати, но все мож о нім написати, же має і русиньске походжіня. Посмотьме до історії, як много нашых людей, як пришла історічна хвіля, стали ся запаленыма Українцями.

Повіджено штатістічныма даныма: Маєме понад 33 тісяч людей на Словакії, котры приголосили ся ку русиньскій народности, но понад 55 тісяч записало собі материньскый язык русиньскый і одгадом говориме о тім, же людей із походжіньом русиньскым може быти на Словакії коло 180 тісяч. Нашов роботов є ословити тых людей, котры нам якось в тых чіслах пропали, жебы ся приголосили ку свому народу, но є то субєктівне рішіня каждого і никого не мож примусити. Пробовати то можеме і будеме.

І теперь ку основі. Запроваджіня того, же чоловік буде годен записати дві народности, може принести хаос. В ліпшім припаді то будуть хосновати лем тоты, котры мають вітця єдной і матірь іншой народности. Лемже тым намісто катеґорії народности, ку котрій бы ся субєктівно мав голосити чоловік на основі свого пересвідчіня, будеме знати катеґорію походжіня. В другім, гіршім припаді, люди собі можуть зачати записовати єдну народность подля того, в чім выростали і чім ся чують быти, а другу народность можуть заміняти із гражданством – будуть ся писати і за Словаків, бо жыють на Словакії.

Беру, же в куртодобім горізонті то може мати і позітівный вплив. Же тоты, наприклад Русины, котры ся дотеперь голосили лем ку Словакам, бо „жыєме на Словакії“, можуть такым способом принавернути ся і ку нам, но в довгодобім горізонті, і то нелем про Русинів, то може мати катастрофічны наслідкы. Кідь раз хтось зачне писати собі і народность майорітну, є лем вопросом часу, коли буде писати уж лем народность майорітну.

І што є найносновніше, уж виджу, як вшыткых 50 фукнціонарів Союзу Русинів-Українців зачне писати собі народность і русиньску і україньску, а і кібы їх досправды мало быти лем 50, будуть пак арґмуненотвати з тым, же така народность як „Русин-Українець“ існує.

Методіка перепису бы мала помагати тому, жебы не были народности однародньованы, жебы пережыли, а не тому, жебы ся вніс хаос, котрый в конечнім дослідку поможе лем асімілації і творіню даякых мутантів. Зато о так важній справі, як є запроваджіня писаня двох нардностей, бы ся не мало рішыти без діскузії із мешнынами. Вшыткы розумны представителі меншын мусять признати, же двоїта народность не є нич інше як дупльована хыба.

Статя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радіа lem.fm. Жрідло фотоґрафії: Wikipedia.

ТЕКСТ НАПИСАНИЙ В ПРЯШІВСКЫМ СТАНДАРДІ РУСИНЬСКОГО ЯЗЫКА