Реклама на тихо

Нашы міста, але і просторы коло драг, суть проповнены многыма білбордами, з котрых на нас позерають рекламы на різны службы, продукты. Є їх штораз веце і фаховці тому говорять рекламный смоґ. Знечіщіня рекламов, котра з нас пробує вытягнути грошы, жебы купити тото або тамто з підсунутым тайным одказом, же якраз без того істо не можеме жыти. Знечіщіня рекламов, котра нам закрывать красу нашіх міст, архітектуры, природного оточіня. Чоловік є того все веце і веце выстатый, але і так маґічны фарбы і написы каждый день холем раз знають ухватити нашу увагу.

Не єм вынятком а і я, даколи цілено, даколи лем підсвідомо, зверну очі на білборды, котры минаю по дразі, ці на прогульці. А так тому было і днесь. Выходячі із накупного центру якось з перефірії своїма фарбами ня тягло посмотрити на білборд, котрый быв по моїй лівій руці. О што векше несподіваня то про мене было, кідь єм ся дізнав, же нихто од мене не хоче, жебы-м ся вернув назад і купив іщі ґарантовано найліпшый шампон про мої волося, котрый мі ґарантує 48 годин чарокрасного блиску, ани дезодорант, вдяка котрому ня жены будуть любити і хлопи ня будуть честовати. Докінця ани не звертав мою увагу на то, же покля хочу жыти спокійно, без страху о то, же можу вшытко стратити в єднім моменті, было бы добрі, жебы єм такой взяв телефон, і закликав тоту, ці іншу фірму, котра мі лем за 15 евро місячні аксекурує вшытко так, же до згорілого дому прийду веселый і щастливый, же ся мі нич ліпше ани стати не могло.

Білборд з фотков дітей, котрый ня притягнув, мав написане лем дві речіня по русиньскы і словацькы: Наш язык – наша будучность. Бісідуєме по нашому! Реклама, котра од мене не хоче ани евро. Реклама, котра ся мі не намагать продати дашто стопроцентно ґарантоване, але говорить стопроцентну правду. Реклама, котра ня не посылать до найблзшого обходу ани найблизшой канцеларні даякой фінанчной інштітуції, але реклама, котра ня посылать домів, міджі родину, приятелів і пропонує мі лем єдно: Бісідуй по русиньскы, бо без того, кідь єсь Русин, не маш будучность ани ты. Реклама, котра ся мі не намагать намальовати ружовый світ, в якім ня чекать лем жывот без проблемів, покля мам продукт, котрый треба купити, але реклама, котра звертать увагу на то, же мам дашто, што єм дістав бесплатно а є лем на мі, ці буде і даяка будучность.

Здружіня інтеліґенції Русинів Словеньска ся вже другый рік намагать міджі Русинами в рамках проєкту Чемериця, котрый є заміряный на всокочіня і розвиток русиньского языка, написати „голівудьску сторі“. Было то в неєднім філмі. Він залюбленый до ньой, спробував уж якбач вшытко што міг, але ї то все якось не доходить. Він не знать як то уж повісти і так заплатить рекламны плохы, де ї высловить то, што може не знать нажыво а што ї не доходить, бо, повічме собі рівно, аж така хытра не є. Кідь є то добра голівудьска романтіка, втогды то не може кінчіти іншак, як тым, же она то десь видить, і конечно ся ї розліплять очі. Пак іщі на кінці побісідують о тім, же кілько часу промарнили а то уж могли быти пів рока свої. Реклама, котру але він заплатив, не мать понукати дашто вшыткым, не мать то быти дашто, што собі купиш в обході і не нукать ті дашто матеріалне ани жадны істоты. Понукать лем любов, про котру ся она може і не мусить вырішати.

Ани рекламны білборды проєкту Чемериця не нукають дашто вшыткым, але нам Русинам, а нелем на Словеньску. Суть ту якраз про тебе. Не нукатють дашто, што собі купиш в обході, не нукають ті жывотны істоты. Понукають любов. Любов ку свому народу, ко свому языку. Дашто, про што ся чоловік може і не мусить вырішати. Але рішать о своїй будучности. Покля не сьме дость хытры на то, жебы сьме на то пришли сами, пак бы было добрі, жебы Здружіню інтеліґенції Русинів Словеньска тота „голівудьска сторі“ подарила ся аж до кінця. Жебы сьме тому, яке є важне утримовати язык дома, міджі приятелями, яке є важне передавати го своїм дітям, бо наш язык і народ бы мав быти нашов любвов на цілый жывот, зрозуміли холем теперь, кідь нам хтось заплатив білборды, зо заміром звернути на то нашу увагу. І жебы сьме потім могли повісти, же нажаль сьме уж так могли робити давно. Лем кібы сьме то скоріше знали. Є то все лем на нас. Іншак може ся стати і то, же ту за пару років, по нас зістане лем тихо. І то, што днесь можете видіти на білбордах, є пак реклама якраз на нього.

Петро Медвідь

(Статя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радіа lem.fm)

ТЕКСТ НАПИСАНИЙ В ПРЯШІВСКЫМ СТАНДАРДІ РУСИНЬСКОГО ЯЗЫКА