Паніс: Українці ся поділили. Україньскый музей є в порядку

Дня 30-го апріля 2017-го року актівісты із Чеськой републікы загнали писмо міністрови културы Словацькой републікы Марекови Мадярічови односно Словацького народного музею – Музею україньской културы у Свіднику.

Не нашли нич україньского

В писмі, під котрым суть підписаны Петр Добрый, Ян Касіч, Властіміл Новотный, Петр Шада і Мірослав Вернер (остатні двоми сути членове Общества приятелів Підкарпатьской Руси – Spolek přátel Pоdkarpatské Rusi), жадають міністра, під котрого резорт Словацькый народный музей належыть, жебы присвятив свій час і звернув увагу на рішіня проблему україньского музею, котрый выникнув у 1956-ім році. В тім часі офіціално не існовала русиньска народность в Чехословацькій републіці, як і в далшых комуністічных державах, і так хоць інштітуція зберала до свого збіркового фонду артефакты по русиньскых селах, презентованы были, а доднесь суть, як україньска културна дідовизна. Справу, же русиньскы артефакты суть доднесь у Свіднику презентованы в україньскім музею як україньскы, вже нераз рішыли і русиньскы орґанізації на Словакії. Дотеперь без успіху.

„Музей сьме навщівили, дакотры з нас докінця повторяно, но нич україньского сьме в нім не нашли. Може окрім книжок, котры ся продавають коло касы в музею. Навспак, вшыткы експонаты суть повязаны ку русиньскій меншыні на выходній Словакії,“ написали актівісты Мадярічови. В писмі ся звідали, ці не є доста арґументів на то, жебы змінити назву музею, котрый дотеперь хоснує придавник „україньскый“.

Українці ся розділили на Русинів і Українців

На писмо актівістів із Чеськой републікы не реаґовав міністер културы, но 19-го мая 2017-го року пришла одповідь од ґенералного директора Словацького народного музею Браніслава Паніса.

Паніс в одповіді пише, же музей выникнув із цільом комплетізовати, документовати, фахово і науково спрацовавати і презентовати памяткы културы жытелів северовыходной Словакії, де жыють Словаци, Русины, Українці, Ромове а до зачатку Другой світовой войны на теріторії жыли і Жыды.

„Выникнутя музею было мотівоване природным інтересом представителів тых меншын вказати в цілонароднім контексті історічны, културны, сполоченьскы, реліґійны і соціалны условії жывота жытелів той части Словакії. Выходячі із обєктівного факту, же україньска народностна меншына ся на основі себеіндентіфікації розділила на дві части, Русинів і Українців, їй ентніціту днесь репрезентують дві музеї – Словацькый народный музей – Музей україньской културы у Свіднику і Словацькый народный музей – Музей русиньской културы в Пряшові,“ пише ґенералный директор Браніслав Паніс.

За його думками ся ініціатіва актівістів із Чеськой републікы не основать на фаховій арґументації, але лем на почутях навщівників, проти котрых мож поставити много іншых оборотных позіцій навщівників потверджуючіх акцептацію і підпору орьєнтації і діялности музею. Зо слов Паніса выходить, же не є в його інтересі рішыти вопрос україньского музею з русиньскыма збірками на благо Русинів.

Директор музею без історічного контексту

Ґенералный директор Словацького народного музею, Браніслав Паніс, окрім того, же в писмі видіти, же не хоче одкрывати тему україньского музею і його русиньскых збірок в нім, пише о розділіню Українців на Русинів і Українвіц на основі себеідентіфікації. Єдночасно з тым не бере огляд на історічны факты.

Русины были за 1-ой Чехословацькой републікы вєдно із Чехами і Словаками третім державотворным народом. Мали свої державны інштітуції, школы, політічных представителів в Празі. Рішіня вычеркнути з мапы світа Русинів пришло в Чехословакії аж по комуністічнім пучі в році 1948. Поступно ся рушыло русиньске школство, орґанізації, Русины были примушены голосити ся за Українців, русиньска народность офіціално перестала існовати. Як раз в тім часі выникнув і музей, котрый быв із тых причін названый як україньскый, хоць вшытка його діялность была повязана з Русинами северовыходной Словакії.

По 1989-ім році Русины знова дістали можливость быти Русинами, кідь уж в першім переписі населіня в Чехословакії по скінчіню комуністічного режіму, котре проходило в році 1991, могли записати ся як Русины і дати собі материньскый язык русиньскый. Наслідно по розділіню републікы были Русины офіціално вызнаны за народностну меншыну так в Словацькій, як і в Чеській републіці. Покля ґенералный директор говорить о розділіню Українців на Русинів і Українців, Русины говорять о принавернутю своїх прав, принавернутю можливости голосити ся ку своїй досправдовій народній приналежности, і все підкреслюють, же українізація была примушена, а головно Русинами ниґда не прията, з Українцями ниґда нич не мали довєдна, о чім свідчать і вшыкты слідуючі переписі населіня, в котрых записало ся все веце Русинів, покля Українцям рапідно знижують ся чісла.

На одповідь чекать і ОСРС

На остатнім 21-ім засіданю Округлого стола Русинів Словеньска, котре проходило 18-го фебруара, членове платформы повірили свого председу Яна Липиньского, жебы пожадав писмом ґенералного директора Словацького народного музею о стрічу односно рішіня проблематікы русиньскых збірок в україньскім музею. Липиньскый дотеперь на писмо одповідь не дістав.

Припоминаме, же словацькы власти часточно уж выповнили пожадавкы Русинів, кідь быв в році 2007 заснованый окремый Словацькый народный музей – Музей русиньской културы в Пряшові. Но заснованьом музею ся не вырішыв вопрос русиньскых артефактів, котры суть доднесь у Свіднику презентованы як україньскы. Округлый стіл Русинів Словеньска не має намагу першорядо мінити назву музею у Свіднику, но за думками членів бы артефакты, котры суть културнов дідовизнов Русинів, мали перейти під справу русиньского музею і быти презентованы як русиньскы.

Жрідло фотоґрафії: svidnik.sk

ТЕКСТ НАПИСАНИЙ В ПРЯШІВСКЫМ СТАНДАРДІ РУСИНЬСКОГО ЯЗЫКА