На тогорічній матурі о лемківскій етнічній меншыні

Тогорічны матуристы, традицийно в місяци маю борют ся з матуральныма еґзамінами. Хоц до матуры з лемківского языка остає іщы пару днів, лемківскы акценты на тогорічній матурі уж ся явили. То за справом вчерашнього еґзаміну з предмету Знаня о соспільстві (поль. WOS – Wiedza o społeczeństwie).

В матуральным аркушы з того предмету, якій факультативно можут выберати матуристы, попри другым обовязковым, явило ся звіданя, односяче ся до лемківской меншыны, а конкретно про польско-лемківскы двоязычны таблиці з назвами сел на Лемковині. В зязку з тым, же послідніх роках была введена реформа в польскій освіті, того рока были зрыхтуваны три версиі матурального аркуша з предмету Знаня о соспільстві. Адже всітри находили в собі звіданя дотуляюче лемківской таблиці з назвом села Реґєтів, лем про кажду з версий матуры было оно інакше поставлене.

Тогорічну матуру, м.ін. з реченого предмету, мож поділи на дві катеґориі: тзв. «стару» і «нову» матуру. Окрем того, стара матура писана была подля двох рівнів трудности, т.є. в основным, або розшыреным вымірі. «Нова» же матура зо Знаня о соспільстві могла быти писана лем на розшыреным рівни.

В основным рівни тзв. «старой» матуры звіданя было поставлене в тот спосіб, же фотоґрафія представляла двоязычну таблицю назвы села Реґєтів, а абітуриєнт мал одповісти на короткє звіданя, котре тыкало права реалізуваного через двоязычны таблиці з назвами місцевости, якє подля польского законодавства прислугує нацийональным та етнічным меншынам.

Розшырений рівен «старой матуры» з предмету ЗПС презентувал звіданя про лемківску таблицю уж на самым початку аркуша. Окрем фотоґрафіі, яка презентує село Реґєтів, явил ся короткій опис, котрий односит ся до признаного Лемкам права в 2011 році, коли то жытелі 8 сел в ґміні Устя Рускє піпорили поставліня двоязычных польско-лемківскых таблиц. Дальше в описі чытаме про представників лемківской меншыны, якы до 1947 рока являли ся векшыном реґіону Низкого Бескіду, а пак по 1956 році мали ограничену можніст поворотів на тоты землі. Вопрос, якій дали еґзамінаторы тогорічным матуристам як раз в розшыреным рівни «старой» матуры, был барз простий. Треба было подати назву меншыны, до якой односит ся фотоґрафія та приведений выімок тексту.

Послідньом з матур з реченого предмету был розшырений рівен тзв. «новой» матуры. Фотоґрафія і текст практично ничым не ріжнили ся од версиі з розшыреной «старой» матуры, з том ріжницьом, же до выімка тексту додано речыня про подію з 2007 рока, коли то президенты Польщы і Украіны потупили акцию «Вісла». Самособом абітуриєнты мали одповісти на вопрос тыкаючий меншыны, до якой односят ся представлены материялы, як тіж в другій части звіданя – склясифікувати два права з каталоґу людскых прав і свобід, якы в наслідстві выселенчой акциі, вломили товдышні польскы власти.

Тішыт факт, што лемківска справа была представлена тогорічным матуристам, в рамках іспытів. Тым більше, же на матурі явили ся знимкы представляючы двоязычну лемківско-польску таблицю єдного з девятьоx сел на Лемковині, котры таку мают. Припоминаме, што гевсы таблиці посліднім часом ставали ся пунктом варварскых атаків, доднес невыясненых, ци были то хуліґаньскы атакы нищыня таблиц, ци шырша, зорґанізувана дискримінацийна акция взглядом Лемків. Факт, што еґзамінаторы державного еґзаміну, званого заєдно еґзаміном дозрілости, рішыли поставити такє, а не інче звіданя, быти може позитивно вплыне на будуваня загальной свідомости про нацийональны і етнічны меншыны та іх права, посеред польской соспільности. Непокоят зато дотинкы зо стороны декотрых польскых нацийоналистичных середовиск, якы по вчерашній матурі зо Знаня о соспільстві розписуют ся уж про всякого рода выдуманы скандалі.