Перед 275-ма роками народив ся Йоан Пастелий

Днесь минать точно 275 років од народжіня русиньского ґрекокатолицького священика, педаґоґа, історіка і културного діятеля на Підкарпатьскій Руси – Йоана Пастелия.

Йоан Пастелий – першый вікарь на Пряшівскій Руси

Народив ся Йоан Пастелий, властным меном Іван Ковач, 27-го януара 1741-го року в селі Мала Пастиль на Підкарпатю, котре втогды належало до Австро-Угорьской монархії. Днесь тото село має назву „Пастилки“ і находтить ся у Перечиньскім районі в Закарпатьскій области Україны. Пастелий штудовав в духовных семінаріях в Ужгороді, Буді і Еґері. По закінчіню штудій быв рукоположеный на священика. Од 1765-го р. передавав лекції із етікы на Мукачівскій богословскій школі і вєдно із тым служыв на парафіях в Гуменнім, Хусті i у Мукачові.

У 1787-ім році мукачівскый єпіскоп Андрій Бачіньскый зрядив вікаріат про западну часть єпархії і Йоан Пастелий быв призначеный за першого вікаря нового ґрекокатолицького вікаріату, котрый быв на теріторії Пряшівской Руси і свій центер мав у Кошыцях. За його резіденцію му быв встановленый монастырь домініканів, но тот в тім часі служыв про цівілны справы містьскых урядів. Зато мав вікарь іти до порожнього монастыря францисканів, но в тім зясь барз наскоро яґерьскый римокатолицькый єпіскоп зрядив семінарію. Тото вшытко Йоанови Пастелийови взяло дяку до той роботы і на свою посаду резіґновав. На його місце быв выменованый Михаіл Брадач, котрый по дакілько неуспішных пробах здобыти резіденцію в Кошыцях наконець переніс центер вікаріату до Пряшова із чого пізніше выникла і Пряшівска єпархія.

Прихыльник просвіщіня

Пастелий быв прихыльником просвіщіня. Витав соціалны і реліґійны реформы імператора Йосифа ІІ., котрому присвятив елеґію і мав важну актівну роль в борьбі Мукачівской ґрекокатолицькой єпархії, жебы ся збавити надвлады римокатолицькых єпіскопів в Еґері. Із другого боку быв крітічный односно низькой уровни освіты ґрекокатолицькых священиків, што видно і в його стиху „Піснь должности пастыря душевнаго“.

Русиньскы досліджіня – автохтонность Русинів

В рамках борьбы за незалежность од Еґера Йоан Пастелий написав у 1788-ім році по латиньскы досліджіня о історії Русинів під назвов „De origine Ruthenorum“ (О походжіню Русинів). Всокотив ся тот твор в рукописі. Далше написав „Historia Dioecesis Munkasciensis“ (Історія Мукачівской єпархії). Тота была пізніше включена до пятого тому Історії карпатьскых Русинів од Михаіла Лучкая, котру Лучкай написав у 1843-ім році. Пастелий в єдній і другій історічній роботі писав, же історічны права Русинів суть обґрунтованы на основі факту їх автохтонности на теріторіях коло рікы Дунай, і же Мукачівска єпархія існовала іщі до приходу Мадярів на кінцю 9-го столітя.

Умер Йоан Пастелий в Ужгороді у 1799-ім році.

ТЕКСТ НАПИСАНИЙ В ПРЯШІВСКЫМ СТАНДАРДІ РУСИНЬСКОГО ЯЗЫКА