Жебы конґрес не быв як конґрес

Тот тыждень єм ся в рамках Ствопчіка, котрый пишу в каждім выданю новинок Інфо Русин, задумовав над тым, же якбач не было ничого іншого, што єм тот рік чекав веце, як языковый конґрес, якый проходив минулый тыждень в Пряшові. Є по конґресі, і теперь є час роздумовати, што далше. І головно, старати ся о тото, жебы конґрес, не быв як конґрес.

Довгый час єм напрік тому, же собі усвідомлюю важну роль Світового конґреса Русинів в істім періоді і його заслугы, крітіком діялности конґреса. Бо конґрес ся окрім іншого змінив і на даяке місце, де собі представителі окремых членьскых держав раз за два рокы прочітають інформації о своїй діялности і в обмедженій формі припустять і даяку діскузію, котра наконець нич не змінить, і менують новы склады комісій, но і жебы сьме не забыли, зробить ся все якась резолуція. І потім два рокы… майже нич.

Жебы то не было бране так, же зясь крітікую і варю поливку з чістой воды, можу спомянути приклады. Не знам як діють іншы комісії, но двоми членове редакції лем фм суть і членами Комісії за медії, котрой председом ся про мене непоясненыма причінами став наш малярь Андрій Манайло, якый аж на засіданю комісії дізнав ся, же існує дашто таке як портал лем фм, котрый денно приносить свіжы інформації. Договор быв такый, же 1-го септембра буде інтернетове засіданя комісії, но днесь є 1-го октобра і ани я, ани колеґа Трохановскый жадне уповідомліня о засіданю комісії не дістав. Не знам, ці сьме міджі часом были з комісії вышмарены, або, і то є про мене правдоподобніше, жадна комісія не фунціонує. Она є. Про форма. Жебы ся не повіло, же не є.

О резолуціях вже шкода бісіды. Оно ся того в такых резолуціях вельо попише, папірь знесе досправды вельо, но ниґда єм не чітав жадны інформації од Світовой рады о тім, што, де, з кым і як наповнила з резолуції, котру має наповньовати по остатнім конґресі. Она є. Про форма. Жебы ся не повіло, же не є.

В рамках языково конґреса, котрого єм быв минулый тыждень участный, одзвучало много інтересных і менше інтересных лекцій од нашых ученых. Єдно было в тых лекціях сполочне. Было то векшынов, може на два, ці три припады, рефереваньом о тім, што уж в рамках русиньской лінґвістікы є. То є в порядку. Треба о тім інформовати, головно, кідь такый конґрес, де ся зыйдуть нашы лінґвісты, одбывать ся раз за сім років. Но браковало мі там єдно. Отворіня тем, котры будуть будовати нашу языкову будучность, як в окремых державах, так і в рамках приближованя ся вшыткых варіант карпатьского реґіону.

Єднов із болячіх тем писемной формы русиньского языка на Словакії є то, і то про обидві стороны „конфлікта“, хоснованя ці не хоснованя буквы „ё“, но і способы хоснованя буквы „ї“. Як раз конґрес быв про мене місцьом, де єм ся надіяв, же в рамках діскузії одкрыє ся тота тема, і можеме єй порішыти так, жебы з тым проблем не быв. Ку спокійности вшыткых. Навеце, то не є лем темов двох поглядів на норму на Словакії, бо тема має шыршый контекст.

В смыслі того, жебы приближовати окремы нормы прияты в державах карпатьского реґіону, є може тота проблематіка іщі важніша, як кідь бы мало іти лем о то, ці будуть писати вшыткы на Словакії єднако. Бо покля учены, і то без іронії або ганіня, роблять свою наукову роботу, є ту ґрупа людей, котры роблять денно языкову практіку і можуть в тій практіці видіти проблемы, котры ся в кабінеті ученого не мусять появити.

Навеце, кідь хочеме роздумовати о будучности о якойсь „койне“ ґраматікы, то як перше нам треба порішыти єдтнотный алфавіт, котры буквы і як хоснуєме, і котры не хоснуєме „en bloc” у вшыткых карпатьскых варіантах языка. І не мать то смысел лем про будучность сполочной ґраматікы, котра може ниґда не буде, але має то великый смысел про фунґованя сполочных медій, якым є днесь і портал лем, жебы не робити людям коло чітаня хаос в тім, якы буквы ся хоснують. Покля сполочна ґраматіка є музиков будучности, сполочны медії суть днесь дякуючі лем фм реалностьов, на котру треба звертати увагу. Бо як раз тот портал може быти і добров основов на будованя сінонімічного словника карпатьскых варіантів русиньского языка, котрый бы так само міг помочі зближовати нормы і обогачовати окремы нормы.

Жаль, як раз такы темы, не были одкрыты. І не бісідовало ся о них ани в рамках діскузій. Намісто того маєме заключіня, де як раз такы темы, сполочный алфавіт і зближованя норм, суть залучены. Лемже, звідам ся, де была ліпша нагода о тім бісідовати нажыво, робити компромісы, де была можливость выслухати і людей, котры роблять практіку того, чім занимають ся учены, як на конґресі.

Не быв бы єм радый, кібы конґрес быв як конґрес. Кібы тот языковый быв так само, як тот світовый, лем місцьом, де собі каждый прочітать якыйсь реферат, де ся выменує нова рада, котра собі потім сидить, де ся прийме якась резолуція, котру потім уж нихто властно не повнить, або кідь повнить, та нихто не знать хто, коли і як.

Зато ся теперь треба старати, жебы ся, уж кідь на конґресі не одкрыло ся то, што ся могло, о то нова языкова рада досправды намагала і жебы повнила свої заключіня нелем ку своїй спокійности, а головно ку спокійности хоснователів языка, котрых не є аж так вельо, жебы ученым могло быти єдно, як на їх нормы реаґують. Жебы нам нормы не были розділіньом, жебы нам были зближоваьом, і жебы люди радо писали по свойому без непотрібных комплікацій, котры нам выпливають „з авторітету“ офіціалных інштітуцій.

(Статя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радіа lem.fm)

ТЕКСТ НАПИСАНИЙ В ПРЯШІВСКЫМ СТАНДАРДІ РУСИНЬСКОГО ЯЗЫКА