Папа Франціск і ґрекокатолици Ужгородьской унії

На Великодный понедільок, 21-го апріля 2025-го року, пришла із Ватікану смутна вість. У віці 88 років вмер Папа римскый Франціск. Важны здравотны проблемы мав од фебруара того року. На Неділю Пасхы – Праздник Воскресенія, іщі уділив благословліня Urbi et Orbi – місту Рим і світу, чім якбы сімболічно попрощав ся.

„Днесь рано о 7.35 год. римскый єпіскоп Франціск вернув до дому Отця,“ інформовав у понедільок дополідне кардінал Кевін Фаррелл у своїм выголошіню.

Франціск, властным іменом Хорхе Маріо Берґольйо, народив ся 17-го децембра 1936-го року в Буенос Айрес, в Арґентіні. Быв 266-ым Папом римскым, першым із Латиньской Америкы, і першым Папом, котрый быв із Товариства Ісусового (єзуіта). Його понтіфікат тырвав 12 років. Выбратый за голову Католицькой церькви, по зречіню ся папского уряду Венедіктом XVI., быв на конклаве 13-го марца 2013-го року. Інтронізованый быв о пару днів пізніше, 19-го марца.

Посмотрили сьме ся на найважнішы крокы, котры Папа римскый Франціск зробив почас свого понтіфікату односно ґрекокатоликів, котры суть наслідниками Ужгородьской унії, дітми Матери Церькви – Мукачовской єпархії.

Призначів дакілько новых єпіскопів

266-ый Вселеньскый архієрей призначів дакілько новых єпіскопів про єпархії русиньской традіції в Европі і Америці. Так само персонално мінив їх посады. Посмотьме ся, котрых новых єпіскопів призначів Папа римскый Франціск.

7-го апріля 2018-го року меновав отця Авела Антала Сочку із Чіну святого Василія Великого за єпархіялного єпіскопа Ніредьгазьской єпархії Ґрекокатолицькой митрополітной церькви в Мадярьску. Владыка Авел Сочка, родак із Підкарпатя, быв апостольскым адміністратором той єпархії од 2015-го року.

В тім самім році на праздник Кіріла і Мефтодія, котрый святкує ся на Словакії 5-го юла, призначів Папа римскый Франціск довтогдышнього єромонаха із Конґреґації Найсвятішого Ізбавителя (редемпторіста) Маріяна Андрія Пацака за єпархіалного єпіскопа Торонтьской словацькой ґрекокатолицькой єпархії.

Папа призначів і нового крижевацького єпарху. 8-го септембра 2020-го року быв Папом Франціском на тоту посаду менованый владыка Мілан Стіпіч, котрый уж од 2019-го року вів єпархію як апостольскый адміністратор без єпіскопской хіротонії.

31-го авґуста 2023-го року было оголошене Апостольсков нунціатуров в Споєных штатах Америкы, же Папа Франціск призначів отця Роберта Піпту за нового єпарху Пармской єпархії, котра належыть під русиньску Піттсбурзьску митрполію.

26-го октобра того самого року Святішый Отець Франціск призначів нового, історічно другого пряшівского архієпіскопа і митрополіту, котрым став довтогдышній іґумен монастыря студітів в Унівскій лаврі – Йона Йосиф Максим. Архієпархія была ряджена од апріля 2022-го року апостольскым адміністратором – братіславскым єпархом Петром Руснаком, кедьже Высокопреосвященый Йоан Бабяк загнав Папови свою абдікацію, котру Франціск прияв.

Папа призначів і нового єпарху нашой Матери Церькви – Мукачовской єпархії. 8-го мая 2024-го року за нового єпіскопа мукачовского быв призначеный владыка Теодор Мацапула. Довтогды быв владыка Теодор сінкелом в справах монашества Мукачовской єпархії. Так само быв іґуменом чернечого общества блаженого Теодора Ромжы Інштітуту Воплоченого Слова, котрого є членом, в Дубовім, Тячовского району.

Мукачовска єпархія не мала свого єпарху од юла 2020-го року, коли несподівано вмер владыка Мілан Шашік. Як апостольскый адміністратор ad nutum Sanctae Sedis (до одкликаня Святішым Престолом), вів єпархію Преосвященый Ніл Лущак, котрый перед тым і теперь є на посаді помічного єпіскопа Мукачовской єпархії.

Посліднім новым єпіскопом русиньской церькви, котрый быв призначеный Папом Франціском, став владыка Артур Бубневіч. Родак із Підкарпатя, котрый в Америці служыв од 2013-го року, быв менованый за правлячого єпіскопа Русиньской католицькой єпархії Покровы Пресвятой Богородіці у Фініксі 8-го новембра 2024-го року.

Створив нову єпархію, з єдной зробив екзархат

Папа римскый Франціск зробив і дві важны реорґанізації в рамках церьковных штруктур наслідників Ужгородьской унії.

6-го децембра 2018-го року підняв Апостольскый екзархат про ґрекокатоликів у Сербії і Чорній Горі на Єпархію святого Николая із центром в Руськім Керестурі. Уряд є в Новім Саді. Першым єпархом став довтогдышній екзарха – владыка Ґеорґій Джуджар.

Апстольскый екзархат про вірників візантійского обряду выникнув у 2003-ім році, по розпаді Югославії, коли быв вынятый із Крижевацькой єпархії. Крижевацька єпархія до 2001-го року мала під собов вшыткых ґрекокатоликів на теріторіях бывшой Югославії. Од 2013-го року змінила ся назва екзархату на Апостольскый екзархат у Сербії. Од 2018-го року здобыла тота церьковна штруктура повноцінность, кедьже стала єпархійов.

Інша доля чекала Ґрекокатолицьку єпархію святых Кіріла і Мефтодія про Словаків у Канаді, з центром в Торонті. 3-го марца 2022-го року схвалив Папа римскый Франціск зміну, вдяка котрій єпархія стала екзархатом.

Юрідічно уж канадьскый екзархат перестав належати під Ґрекокатолицьку митрополітну церьков на Словакії, як то было довтогды, і перешов під русиньску митрополію в Піттсбурзі, в Споєных штатах Америкы. Бывша єпархія была зряджена у 1980-ім році Папом римскым Йоаном Павлом ІІ.

Оцінив одвагу Мукачовской єпархії

В децембрі 2019-го року Папа Франціск оцінив одвагу русиньской Мукачовской ґрекокатолицькой єпархії, котра втогды припоминала собі тридцять років, як вышла з ілеґаліты по роках переслідованя.

Вірны єпархії, означены як русиньскы католикы, путовали втогды до Ватікану, і стрітили ся з Папом в Базиліці святого Петра.

„Я радый, же вас можу привітати на гробі святого Петра і вєдно з вами хочу подяковати безконечно доброму Господу, котрый свойов міцнов руков ослободив вашу Церьков спід довгого утискованя совітьскым режімом,“ повів на стрічі Папа.

Голова Католицькой церькви так само споминав на предків, дідів і бабы, отців і матере, котры в пріватности своїх обысть і часто під доглядом неприятельского режіму, різікуючі свою слободу і жывот, передавали науку правды о Хрістови будучім ґенераціям, „котры представлюєте як досправдовый свідок певной віры, жывой віры, католицькой віры.“

Припомямнув і блаженого священомученика, єпіскопа мукачовского Теодора Ромжу, котрый „в найтемнішых хвілях вашой історії доказав вести Божый народ євангелійовов мудростьов і одвагов.“

Поблагословив ікону з Джублика, молив ся перед Клокочівской Богородіцьов

На авдієнції, котра проходила у Ватікані 16-го юна 2021-го року, была участна і делеґація з Мукачовской ґрекокатолицькой єпархії, котру вів владыка Ніл Лущак, втогдышній апостольскый адміністратор єпархії.

Як інформовав втогды портал Vatican News, на кінцю стрічі з путниками Папа римскый Франціск привітав ся з владыком Нілом, котрому поціловав Панаґію, і поблагословив Ікону Пресвятой родины з Джублика, котру там путници з Мукачовской єпархії принесли.

Од 28-го юна до 2-го юла 2021-го року проходила путь віруючіх Кошыцькой ґрекокатолицькой єпархії в Римі вєдно із чудотворнов Іконов Пресвятой Богородіці з Клокочова. Тота путь проходила із нагоды 350-ой річніці, одколи Клокочівска Богородіця слызыла. Хоць річніця, а з тым і Юбілейный рік, припали на 2020-ый рік, путь была з причіны пандемії перенесена.

29-го юна, на праздник святых апостолів Петра і Павла, покровителів Рима, на торжественных богослужінях, котры одправляв Папа римскый Франціск у Ватіканьскій базиліці, была выставлена і Ікона Пресвятой Богородіці з Клокочова, котру там принесли віруючі із своїм єпархом.

Ікона была на честнім місці, по лівім боці головного престола, над гробом святого Петра, окрашена білыма ружами. Святішый Отець на початку і кінцю торжественных богослужінь молив ся перед чудотворнов іконов з Клокочова. На кінцю перед іконов зістав почас цілого співу Salva Regina, пак з єпіскопскым жезлом в руці приступив ближе, дотулив ся іконы і перехрестив ся.

В Пряшові быв головным служытельом літурґії

В днях 12-го аж 15-го септембра 2021-го року Папа Франціск быв на апостольскій навщівы Словакії. Почас той навщівы одбыла ся якбач найвызначніша дія про ґрекокатоликів, якы суть наслідниками Ужгородьской унії.

14-го септембра, на праздник Воздвиженія Честного Креста, Вселеньскый архієрей завітав до Пряшова, меджі ґрекокатоликів. Папа в тот день быв головным служытельом архієрейской Літурґії святого Йоана Златоустого, на котрій брали участь десяткы тісяч людей. Історія не памятать, жебы Вселеньскый архієрей – патріарха Западу, быв головным служытельом восточной літурґії.

Папа окремы части восточной літурґії говорив на латиньскім языку. Остатні архієрейскы части вів втогдышній пряшівскый архієпіскоп і митрополіта Йоан Бабяк, співслужыли і архієпіскоп Кіріл Василь – кошыцькый єпарха, і владыка Петро Руснак – братіславскый єпарха. Папа римскый Франціск тримав на літурґії і проповідь, котру мав на італійскім языку.

Папа і в Пряшові потвердив, же знає історію містной церькви. „Думам на мучеників, котры в тім народі давали свідоцтво Хрістовой любви у барз тяжкых часах, кедь вшыткы обставины радили мовчати, зістати в безпеці, не вызнавати віру. Але не годны были не давати свідоцтво,“ повів втогды Вселеньскый Архієрей. По архіерейскій літурґії Папа римскый Франціск торжественно коруновав чудотворну Ікону Клокочівской Богородіці.

З ґрекокатоликами русиньской традіції стрітив ся Папа Франціск і почас свойой апостольской навщівы Мадярьска, котра проходила в днях 28-го аж 30-го апріля 2023-го року.

В другый день навщівы Мадярьска, в дополідняйшых годинах, Папа по стрічі з україньскыма біженцями і убогыма кліентами харіты, яка одбыла ся в Храмі святой Єлизаветы Угорьской в Будапешті, пішов до недалекой Ґрекокатолицькой церькви Покровы Пресвятой Богородіці, де проходила курта стріча з ґрекокатоликами.

В церькви торжество зачало іщі перед приходом Папы. Віруючі, котры ся там зышли, вєдно із владыками а священиками молили ся Акафіст ку Пресвятій Богородіці, і то перед чудотворнов Іконов Маріяповчаньской Богородіці. Акафіст быв перерваный приходом Папы Франціска.

Мадярьскы ґрекокатолици про Папу приготовили дакілько дарів. Меджі нима была ікона, ці золото-білы ручні выроблены чоткы, котры хоснують ся у восточній церькви при Ісусовій молитві. На руку му їх навлік митрополіта Філіп Кочіш. По переданю дарів владыка Авел Сочка дав до рукы Папови єпіскопскый крест і митрополіта Філіп му дав єпітрахіл, сімбол восточного священства. Вєдно помолили ся єктенію за мір, по ній Вселеньскый Архієрей дав своє благословліня участным по латиньскы.

Беатіфікація Петра Павла Ороса

В непосліднім ряді треба припомянути і то, же почас понтіфікату Папы римского Франціска быв завершеный процес беатіфікації Слугы Божого Петра Павла Ороса – русиньского священика Мукачовской єпархії, тайного єпіскопа.

Папа Римскый Франціск іщі 5-го авґуста 2022-го року прияв на авдієнції кардінала Марчелла Семераро, префекта Дікастерії у справах вызнаня святых, почас котрой потвердив декреты, якы дотуляють ся беатіфікаційных процесів. Першым в тім списку быв декрет вызнаня мучеництва Слугы Божого отця Петра Павла Ороса.

19-го децембра 2024-го року Дікастерія у справах вызнаня святых інформовала о даті і місцю святочной беатіфікації – выголошіня за блаженого, отця Петра Павла Ороса. Одбуде ся 3-го мая 2025-го року в селі Білкы на Підкарпатю. Якраз село Білкы было про отця Петра Павла Ороса послідньов офіціалнов парохійов, на котрій служыв перед ліквідаційов Мукачовской ґрекокатолицькой єпархії комуністічныма властями.

Буде то першый мученик із Мукачовской єпархії, котрый буде выголошеный за блаженого на родній землі, теріторії, на котрій служыв.