Соєдинены в розмаїтости

Од 2000-го року хоснує Европска унія мотто: Соєдинены в розмаїтости. Мотто має сімболізовати споїня Европанів у формі Европской унії з цільом жыти в мірі і просперіті і хосновати выгоды розмаїтости култур, традіцій і языків европского контітенту.

Мотто то є шумне. Його поясніня іщі красше. Но вопросом зіставать, котры културы і языкы, або ліпше повіджено, котры народы ся рахують, а котры ніт.

Хоць Европска унія має становлены высокы штандарды што до меншыновых або языковых прав, она сама має дакус як централна інштітуція з тым проблему. Кедь ся посмотриме на то, же Унія хоснує не языкы народів, котры в ній жыють, але урядны языкы держав, пак є то пункт, при котрім бы сьме ся мали заставити.

Є то проблема зато, бо не вшыткы автохтонны народы, котры жыють в Унії, мають і домовску державу, а не вшыткых домовска держава є в Унії. Підкреслюю, же пишу о автохтонных народах, жебы ня хтось не обвинив, же ту хочу запровадити даякы языкы „третіх“ народів.

Мадярь, котрый жыє в Румунії або на Словакії, прочітать собі інформації і в мадярьскім языку, бо має такзване „домовске“ Мадярьско як членьску державу того европского клубу. Значіть, є то єден із урядных языків. Лемже сітуація ся дакус мінить в іншых припадах.

Возьмийме собі, же така Польща має реалных етнічных Українців як автохтонне населіня, лемже Україна в Унії не є. Зато тот народ, хоць його часть жыє автохтонно на теріторії Унії, не є рахованый затля як „европскый“, жебы міг прочітати інформації і у своїм языку.

Замірно єм зачав з Українцями, жебы сьме ся могли дістати і ку нам, а не было то знова „політічне русинство“.

Русины як автохтонне населіня жыють моментално в членьскых державах Европской унії – Словакія, Польща, Мадярьско, Румунія, і маєме єдну стару діаспору в членьскій Хорватії, далшу діаспору наприклад в Чеській републіці, котра є так само членом Унії.

Є правдов, же не маме тоту такзвану домовску державу. Лемже покля тота сама Унія голосить рівность меджі народами, і на їй теріторії жыє автохтонный народ, чом бы холем штось европске не могли Русины чітати і в русиньскім языку?

Унія є часто обвиньована, нажаль, даколи і правом, же ся мішать до справ, котры бы подля крітіків мали быти суверенным рішіньом окремых держав. Но якраз ту є простор, де бы ся нелемже могла, але і мала мішати. Покля голосиме рівность народів, пак то цалком не корешпондує з тым, же рівны собі суть лем тоты, котры мають державу. В такім припаді ся забывать, же в Унії днесь жыє веце автохтонных народів, як є держав.

Окрім іншого, покля голосиме рівность народів, бы ся такым способом могла вырішыти і справа тых народів, котрых державы, в котрых автохтонно жыють, доднесь не хотять признати. Конкретно мож спомянути Шлезаків у Польщі, але припадів є веце. Наприклад і Мораваны не суть признаны Чеськов републіков.

Гей, ту бы ся мала Унія в згоді зо свойов політіков, постарати о „слабшых“, і заслужыла бы собі аплавз.

Европска унія є проєкт, котрый якраз такым бездержавным народам, як суть і Русины, котры жыють у веце державах, дає найліпшы обставины на співпрацу комуніт, розвиток, жытя, якы собі моментално знаме представити. Але кедь ся бавиме о рівноправности народів, пак іщі має што Унія робити.

Першым кроком бы могло быти, же своє мотто Унія офіціално завісить і в языках автохтонных меншыновых народів. По русиньскы уж го має переложене. Кашебы, Лужіцькы Сербы, Мораваны ці Шлезакы Бруселу тот преклад зроблять з радостьов.

Статя была написана як коментарь „Вступне до контроли“ лемківского радія lem.fm. Жрідло фотоґрафії: choisser.com.

ТЕКСТ НАПИСАНЫЙ В ПРЯШІВСКЫМ СТАНДАРДІ РУСИНЬСКОГО ЯЗЫКА