Харватнік – буде стерюг прав меншын в Польщы. На початок предовшыткым Кашебів

Харватнік то соспільна кашебска ініциятива, яка має усвідомляти Кашебам іх права і смотріти властям на рукы, жебы тых прав дотримували.

Цілю Харватніка є звекшыти громадяньску партиципацию Кашебів і выпрацувати механізмы моніторуючы выдаткуваня публичных середків на підпераня кашебской достоменности. Скорыстати можут тіж дальшы меншыны.

«Головном цілю проєкту є стеречы права Кашебів і інчых меншын жыючых в Польщы, записаных в законі про нацийональны і етнічны меншыны і в Европейскій карті языків» – пояснят Матевиш Тітес Меєр з Кашебской Єдноты, ініциятор проєкту. Уж само названя ініциятивы є вкавізком – харватнік тлумачыт ся як сторож.

Oдкале думка?

Як раз то Меєр, кашебскій активіста і соспільник, мал думку, жебы покликати Харватнік. Вєдно зо стоваришыньом Sieć Obywatelska Watchdog провели в 2020 році моніторінґ выдаткуваня грошы презначеных на вчыня кашебского языка в 74 самоурядах і 408 школах з Поморя.

«Хоц вчыня кашебского є фінансуване Міністерством Нацийональной Едукациі од 2005 рока, то аж рік тому першый раз, завдякы акциі Watchdog на Кашебах 2020, повело ся зверифікувати, якы середкы были презначены на тоту ціль. В шкільным році 2018/2019 МНЕ передало на вчыня кашебского 134 млн зл, з чого лем 30% было фактичні схоснуване на вчыня кашебского» – оповідат Меєр.

Проблем тыкаючый выдаваня грошы на вчыня меншыновых языків в школах не єст ани новом, ани незнаном справом.

«Од вельох років на Кашебах бесідувало ся о ситуациях, коли учытелі мали проблем, жебы сфінансувати, напримір, купліня ґратя до одтваряня цедечок на занятах, што при сотках мілийонів злотых презначаных МНЕ на тоту ціль каждого рока было чымси незрозумілым» – спостерігат Меєр.

Кашебскій активіста прикликує тіж ситуациі, в котрых самоурядовці звідуваны о тоты грошы одповідали, же ґімнастичны салі ци тротуары в місцевостях, де сут шклы, тіж служат ученикам кашебского.

Як выглядало выдаткуваня в баданым періоді в поєдных школах, ґмінах і повітах орґанізуючых вчыня кашебского языка мож слідити в рапорті підсумувуючым акцию на сайті www.charwatnik.pl.

В недалекій будучности Меєр хоче заняти ся справом публичных медий, якы достают великы середкы на кашебскоязычны проґрамы і не вывязуют ся з обовязків взглядом меншын.

Мала свідоміст прав

Подля Матевиша Тітеса Меєра Кашебы не сут свідомы своіх прав. «Свідоміст прав, котры прислугуют нам, як єдній з меншыновых соспільности в Польщы, єст барз низка. Доказом може быто хоц бы тото, як невельо осіб корыстат з  права хоснувати кашебскоязычны особисты документы. Певно вельо осіб аж тепер ся дознат, же в загалі такє право має. Того рода прав є о вельо веце, што хочу популяризувати в рамках проєкту Харватнік» – бесідує Меєр.

Найвашнійшом цілю проєкту Харватнік є популяризувати права Кашебів і верифікувати стан реализациі прав обовязаныма публичныма підметами.

«Хочу тіж довести до основаня інституций, котры будут стеречы прав вшыткых меншын і зосередят ся на контролюваню выдаткуваня середків, якых цілю є забезпечати тырваня і розвиток меншыновых соспільности в Польщы» – бесідує Меєр. Підкрислят, што важным є, жебы в тых інституциях активну участ мали представникы вшыткых меншын. «Є тото так само єдным з нашых прав, тепер не выполняным» – конклюдує Меєр.