150 років ґазеты Свѣт

13-го юлія 1867-го року было выдане перше чісло русиньской ґазеты Свѣт. Припоминаме собі 150-ту річніцю ужгородьской ґазеты, котрой головныма редакторами были Юрій Ігнатков, Кіріло Сабов і Віктор Кимак.

Свѣт быв тыжденник, котрый выдавало Общество св. Василія Великого і выходив в роках 1867 аж 1871. Была то перша ґазета про Русинів, котра выходила на Карпатьскій Руси.

Ґазета мала за ціль хоронити інтересы русиньского народа у сфері літературной освіты. У функції редакторів были Юрій Ігнатков і Кіріло Сабов в роках 1867 – 1869, і Віктор Кимак в роках 1869 – 1871. Редакторы надіяли ся на лібералізацію угорьского режіма в звязку із перетворіньом імперії Габсбурґів на Австро-Угорьску монархію. Но сітуація зачала мінити ся іншым напрямом. В угорьскій части монархії зачала запроваджати ся централізація і проходили пробы о сотворіня мадярьского політічного народа. То мало за наслідок намагу о мадярізацію немадярьскых народів і народностных меншын в кральовстві.

То, же Юрій Ігнатков одкрыто написав на сторінках ґазеты Свѣт о махінаціях коло выборів до угорьского парламенту, выкликало неґатівны реакції мукачівского єпіскопа Штефана Панковіча. Єпіскопови ся іщі в році 1867 подарило одкликати з фукнції редактора ґазезты Юрія Ігнаткова, по 15-ох выданях ґазеты, і післати го робити до Будапешті. Подобным способом быв одкликаный в році 1869 і Кіріло Сабов, котрый мав намагу охоронити молодых русиньскых писателів і історіків од єпіскоповых інтріґ. Сабов быв єпіскопом післаный до мадярьского міста Сеґед. Третій редактор, Віктор Кимак, котрый мав на посаді редактора наконець єднаку долю як його попередници, радше зохабив карьєру учітеля, лем жебы не быв підпорядкованый угорьскому міністерству освіты.

Свѣт остро крітіковав мадярізацію, політіку єпіскопа Панковіча і функціонованя подвойной монархії. Окрім політічных статей мож было на сторінках ґазеты найти творы русиньскых писателів і рецензії на їх творы. В році 1870 ся Свѣт зачав называти як „литературная и общественная газета“  і зачав выходити у форматі журналу. Свѣт зачав в тім році выдавати і серію книжок „Народное чтеніе“ як додаток „для народнихъ масъ“.

Угорьскым властям і єпіскопови Штефанови Панковічови ся не любив такый розвиток дій коло ґазеты. Панковіч схосновав, жебы дати гет з посады редактора Віктора Кимака, його заступника Віктора Ґебея, священика Ужгородьской духовной семінарії і Миколу Гомічкова, котрый быв впливнов особов Общества св. Василія Великого. Тоты двоми на початку рока 1871 перевзяли ґазету під свою контролю. Занедовго по тім Свѣт перествав выходити.

Оброблено за: П. Р. Маґочій – Енциклопедія історії та культури карпатських руслнів.

ТЕКСТ НАПИСАНИЙ В ПРЯШІВСКЫМ СТАНДАРДІ РУСИНЬСКОГО ЯЗЫКА