105 років од народжіня Павла Цібере – вызначного русиньского діятеля

Днесь минать точно 105 років од дня, коли народив ся правник і політічный діятель на Підкарпатьскій Руси і за граніцями – Павел Цібере.

Народив Павел Цібере 5-го мая 1910 в селі Залужя на Підкарпатьскій Руси. Закінчів „русску“ ґімназію в Мукачеві і в рр. 1930 – 1935 штудовав на Краловій універзіті в Празі, де здобыв тітул доктора прав. Іщі як штудент мав актівну роль у діяльности „Общества карпаторусских студентов – Возрожденіє“, котре репрезентовало русофілску орьєнтацію на панславяньскім і паціфістічнім конґресах, котры проходили у 1930-тых роках в Празі, Паріжі, у Відню і Белеграді.

По тім, што вернув ся на Підкарпатьску Русь у 1936 році, робив правника про сельско-господарьскый уряд. Допоміг заснованю „Русского народного университету“, котрый мав філіалкы в Ужгороді, Хусті і Пряшові.

В часі політічной крізы в Чехословакії в рр. 1938 – 1939 Цібере выступав проти промадярьской політікы Андрія Бродія і Штефана Фенцика, но і проти проукраїньскым властям Авґустіна Волошина. Як алтернатіву засновав Централну русску народну раду (1938 р.), котра до роспаду Чехословакії співпрацовала з чехословацьков владов. Головны орґаны той рады находили ся в Празі і Павел Цібере як їй ґенералный секретарь выбавив, жебы Авґустін Волошин не быв годен хосновати назву „Карпатьска Україна“ аж до часу, покля тото не буде схвалене будучім парламентом.

По роспаді Чехословакії у 1939 р. Цібере еміґровав до Югославії і одтыль до Франції, де співпрацовав із Чехословацькым народным комитетом. Він поміг і мобілізації Русинів, котры жыли у Франції, до новосформованой Чехословацькой дівізії. В тім часі таксамо публіковав в журналі „Report“ статі, котры остро крітіковали мадярьскый режім на Підкарпатьскій Руси.

По окупації Франції Німецьком Цібере одышов до Лондона, де го презідент Чехословакії в еміґрації Едвард Бенеш призначів членом Державной рады (втогдышня екзілова влада). Цібере мав одповідати за вопросы, якы дотуляли ся Підкарпатьской Руси. Жебы робити свої обовязкы, Цібере на тот ціль засновав „Общество друзей Подкарпатской Руси“. По нападі Німецька на Совітьскый союз у 1941 році і по обновліню діпломатічных односин чехословацькой влады в еміґрації зо Совітьскым союзом, Павел Цібере быв післаный до Москвы, жебы доїднав пропущіня Русинів, котры были арештованы за незаконне перейтя граніці (1939 – 1941 рр.), із ҐУЛАҐ-ів і жебы зорґанізовав їх мобілізацію до Чехословацького армадного корпусу ґенерела Лудвіка Свободы (1942 р.)

В остатніх місяцях Другой світовой войны Цібере вернув ся до Лондона і до Прагы, де ясно выразив, же не є согласный з тым, як презідент Едвард Бенеш стратив інтерес о Підкарпатьску Руси і їй долю. Докінця вернув ся і назад до Москвы і наівно пробовав забранити совітьскій анексії і українізації Підкарпатя.

В 1945 році, коли вернув ся домів, Цібере понукнув свої службы нововыникнутій Ужгородьскій державній універзіті. В атмосфері „антіімеріалістічной“ істерії, котра ся почала в Совітьскім союзі, „чоловік із Западу“, подібный як П. Цібере, быв не лем підозрілый, а і небеспечный. У 1947 р. го заарештовали як „брітаньского шпіона“ і три рокы быв у московскім арешті Лефортово. По трьох роках быв післаный до сібірського ҐУЛАҐ-у. Освободженый быв у 1956 р. почас хрущововского увольніня. Цібере наступив на Харківску універзіту, но по двох тыжднях быв пропущеный як „безнадійный“. Вернув ся на Підкарпатьску Русь, жыв лем з трафунковых робот і остатні рокы жывота учів на основній школі. Умер Павел Цібере дня 28-го юнія 1979 р. в Мукачеві, на його возлюбленій, і кідь уж несвободній, отцюзнині – на Підкарпатьскій Руси.

Жрідло: П. Р. Маґочій і кол. – Енциклопедія історії та культури карпатських русинів.

На фотоґрафії: Павел Цібере із чехословацькыма вояками у Лондоні (1942 р.).

ТЕКСТ НАПИСАНИЙ В ПРЯШІВСКЫМ СТАНДАРДІ РУСИНЬСКОГО ЯЗЫКА