100 років од смерти першой лемківской дамы – Клавдиі Алексович

15. жолтня/октобра т.р., минула 100. річниця смерти першой дамы лемківской літературы і еманципациі жен – Клавдиі Алексович. Народила ся Клавдия Алексович 20. листопада/новембра 1830 рока в священничым роді. Єй отец был грекокатолицкым парохом в русиньскым селі Красна (Коростенка), котре находит ся на  Коросняньскій Руси, інакше званым реґіоном замішанців, т.є. Русинів, котры заселали терены Погіря, на пілніч од Коросна. Мама Алексович, Терезия, была дівком о. Андрия Трохановского, котрий был настоятельом парохіі в Грабі. Доля справила, же молода Клавдия скоро осиротіла, пак пішла під опіку русиньского владыкы, перемышльского єпископа Томы Поляньского, родом з Бортного, котрий задбал о єй едукацию і выхованя. По родині владыка Поляньскій был єй уйком.

Клавдия Алексович будуча часто окрислана меном першой лемківской дамы, гейбы не без причыны ся так кличе. То она як перша серед Лемкынь заманіфестувала факт, же є освіченом женом, ведучы до еманципациі Русинок.

То тіж успіх, смотрячы на часы в якых пришло ій жыти. ХІХ ст. і початок ХХ ст. то рокы, коли жены ачий зачынали вказувати свою присутніст в публично-соспільным просторі. То власні задякы опіці владыкы Поляньского молода дівка змогла досягнути інтелектуального розвитку, кінчучы педаґоґічну школу в Перемышли. Дальше вела діяльніст в соспільным просторі, основаючы в 1877 році Общество Русских Дам – першой того рода орґанізациі для галицкых Русинок. Окрем того, вела пенсийон для рускых дівчат. Была почесном членкыньом Товариства ім. М. Качковского (його одділіня находили ся в вельох русиньскых селах Лемковины) і Літературного Товариства Муза.

Алексович свойом творчістю вписала ся в канон лемківской літературы. Через рокы свойой плідной діяльности вславила ся серед Русинів як выдатна писменниця. Смотрячы на рокы жытя, не є  чудесом, же писала в язычію, на тамтот час літерацкым языку Русинів, котрий давал можніст шыршого познаня нашой долі, істориі ци страплінь, серед товдышньой галицкой ітеліґенциі. Обшыр єй літерацкого фаху направлений был на каждого – молодых і старшых. Жанры тіж приняла вшелякы од вершів, по оповіданя, драмы та байкы. Писала творы патріотичны, обычайовы, дидактичны, освітовы – свойом свідомом творчістю хотіла і вчыти, і привести до рефлексиі, але і бавити. Серед барже знаных творів находат ся: драмы Запоморочена, Берко, для діти Двѣ сестрички, Подорожь Лядзѣ до Дѣдуся, Время летитъта інчы: Народное повѣрье на Великой Руси, Заклятый медвѣдь ци Пѣсня Ольдины. Вказало ся і много єй статій, котры были друкуваны в галицкых періодиках «Зоря Галицка», «Слово«, «Учитель».

Вмерла Клавдия Алексович 15. жолтня/октобра 1916 рока. Похоронена єст на Лычаківскым Цмонтери во Львові, в Братскій могылі русскых журналистів, в котрій похованых є штырнатцетеро галицко-рускых общественных діячів.

Од двадцет штырьох років ідейом Лемківскых Творчых Осени є припоминаня даякой персоны, котра своім жытьом оддавала ся Лемковині. Но, тот рік як раз выпало на Клавдию Алексович, прото і ХХІV Лемківска Творча Осін, орґанізувана Стоваришыньом Лемків, проводжена была в перший ден подіі в Красній, селі, котре дало Русинам з Лемковины окрем першой дамы лемківской літературы і нашого Учытеля – Івана Русенка. Перший раз од початків орґанізуваня Творчых Осени, річниця народжыня ци смерти деякой персоны, котрій присячена єст едиция, выпала як раз в тот ден, коли прходила подія.

Памят про Алексович жыва была і перше. В 2001 році Театр Руской Бурсы з Ґорлиц «Терка» выставил пєсу Отуманена, котру з язычія до сучасного стандарду лемківского языка адаптувал і вырежысерувал Петро Трохановскій. З нагоды 100. річниці смерти Клавдиі Алексович, єй подоба была вымалювана в просторах подвірця Руской Бурсы коло двох першых муралів – Будителя Александра Духновича і спомненого уж Учытеля – Івана Русенка.

https://www.youtube.com/watch?v=q8C0xBpPdpQ

В декотрых джерелах находиме інформацию, же Клавдия Алексович народила ся 20. лютого/фебруара 1830 рока. Перезераючы метрикальны книгы парафіі Красна за 1784-1843 рокы, редакция ЛЕМ.фм+ нашла потверджыня, же правильна дата народжыня выдатной Лемкыні то 20. листопад/новембер 1830 рока.