105 років од народжіня Андрія Добоша

Днесь минать 105 років од народжіня єдного із вызначных представителів підкарпатьской малярьской школы Андрія Добоша.

Народив ся 4-го новембра 1911-го року в селі Новосад коло Требішова, втогды Австро-Угорьска монархія, де пережыв дітинство. Штудовав на ґінмазії в Кошыцях, пак в Михалівцях. Учітельску семінарію закінчів в Ужгороді в році 1930. В часі, коли штудовав в Ужгороді, ходив і до малярьской школы Алдалберта Ерделія, основателя підкарпатьской школы мальованя. Добош быв по середношколскых штудіях приятый на Академію вытварного уменя в Празі, де быв лем в роках 1932 – 1933. В часі великой господарьской крізы ся мусив вернути і штудіюм перервати.

Добош з Прагы пришов до Мукачова, де ся зачав жывити мальованьом і в рр. 1938 – 1944 робив педаґоґа, учів кресліня. Од року 1934 зачав орґанізовати властны выставкы. В роках войны доповньовав собі свою педаґоґічну і умелецьку освіту на інштітуті в Сеґедині, в Мадярьску, (рр. 1940 – 1942). В році 1944 быв одведженый на фронт до Волґоґраду, з котрого ся зраненый вернув іщі перед кінцьом войны. В році 1945 одышов із Мукачова і в році 1946 навсе переселив ся до Кошыць вєдно із свойов фамелійов.  Там зістав аж до смерти. Умер 31-го авґуста 1997-го року.

Добош быв членом Общества підкарпатьскорусиньскых вытварных умелців, общества Svojina, Общества мадярьскых вытварників, Союзу словацькых вытварных умелців. Быв аж до смерти свободным умелцьом, котрый присвячав ся і педаґіґічному діяню. Оріґіналным приступом, головно в ґрафіці, но і в мальбі, перекрочів Андрій Добош граніці реґіону. Його творы суть в збірках ґелерій на Словакії, в Чехії і в многых далшых державах.

Андрій Добош робив портреты, країны, ґрафікы. Вже в 30-ых роках 20-го столітя зачав у своій творчости хосновати експресівный прояв, котрый быв в 50-ых роках утиснутый навернутьом ку поступам реалістічной мальбы. Важным пунктом были про Добоша 60-ты рокы, коли ся зачав інтензівніше присвячати ґрафіці. Вызначный імпулз ку тому, жебы одышов од реалістічного выражіня, принесли контакты з ґрупов Братіславскы Конфронтації (Bratislavské Konfrontácie) і головно пути до заграніча (США, СРН, Белґія), де познакомив ся із акчнов мальбов. Добош зачав штудовати можливости злучіня абстрактного і акчного прояву зо средствами выражінь ґрафічного жанру. Хосновав поступы псіхічного автоматізма, летрізма, інформелу, обявовав можливости псіхоґрафічного ґеста, творив штруктуралны артефакты.

Кінцьом 60-ых років у Добоша появують сю меланхолічны тоны в рамках ґрафікы, котры пророковали далше сполоченьске діяня по інвазії войск Варшаваского договору в році 1968 до Чехословакії. Выражіня тых внутрішніх настроїнь Добош спойовав з метафоріков реліґійных мотівів, головно із метафоріков іконостасів.

Прінціпы, котры обявив про себе в рамках ґрафікы, пізніше в 70-ых і 80-ых роках 20-го столітя переніс до мальбы і творчо їх розвивав. Іщі і в пізных вісемдесятых роках робив над образами країны, котру сприступньовав з неутихаючов, свіжов мотівічнов інвенційов і вабностьов.

Оброблено за статьов: Krajina, človek, čas. Z diela Andreja Doboša.

Жрідло фотоґрафії: www.vsg.sk

ТЕКСТ НАПИСАНИЙ В ПРЯШІВСКЫМ СТАНДАРДІ РУСИНЬСКОГО ЯЗЫКА